Ek-1 Enflasyon Muhasebesi

5024 sayılı Vergi Usul Kanunu ile, Enflasyon Muhasebesine uygun olarak, kazançlarını bilanço esaslarına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin uygulamakla yükümlü olduğu standartlar belirlenmişdir.

Bu standartların amacı, Yüksek Enflasyonlu ekonomilerde sunulan finansal bilgilerin anlamlı olmasını sağlamaktır.

Netsis, yazılımlarında bu amaca yönelik ve belirlenen standartlara uygun çalışmaları tamamlamıştır. Aşağıda bu çalışmalar ile ilgili detay bilgileri bulabilirsiniz.

Uluslar arası Muhasebe Standartları (IAS)

Uluslararası Muhasebe Standartları (International Accounting Standarts) Komitesi, “Kamuoyuna açıklanan denetlenmiş mali tablolarda uygulanması gereken muhasebe standartlarını belirlemek ve dünya çapında benimsenmelerini sağlamak” amacıyla 1973 yılında kurulmuştur. Mart/2001’de yeniden yapılandırılarak Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu haline gelmiş ve daha önce çıkarılan tüm Uluslararası Muhasebe Standartlarını ve ilgili yorumları onaylamıştır. Avrupa Birliği tüm üye ülkelerde bu standartlara en geç 2005 yılında geçilmesini öngörmüştür. Ülkemizde de AB’ne geçiş sürecinde bu standartlara geçilmesi zorunlu hale gelmiştir.

 

Uluslararası Muhasabe Standartlarının (IAS) 29. maddesi Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama kapsamını içerir. Enflasyon Muhasebesinin amacı; Yüksek enflasyonlu ekonomilerde faaliyet gösteren işletmelerin mali tablolarının raporlanması ile ilgili standartların belirlenerek sunulan finansal bilgilerin anlamlı olmasının sağlanmasıdır.

 

Uluslararası Muhasebe Standartları, yüksek enflasyon göstergelerini; üç yıllık kümülatif enflasyonun %100 ve üzerinde olması, ülke nüfusunun tasarruflarını parasal olmayan kalemlere ya da güçlü para birimlerine yatırması, parasal kalemlerin yerel para birimi yerine güçlü bir para birimi ile ifade edilmesi, vadeli alım satımlarda kısa vadeli bile olsa şartların paranın satın alma gücündeki düşüşleri karşılayacak şekilde belirlenmesi, faiz oranlarının, ücret ve fiyatların bir fiyat endeksine bağlı olması şeklinde tanımlar.

Neden Enflasyon Muhasebesi

 

Yüksek enflasyon dönemlerinde işletmeler, paranın satın alma gücündeki düşüş nedeniyle ellerinde bulundurdukları parasal varlıklardan kayıp, parasal yükümlülüklerinden ise kazanç elde ederler. Parasal varlıklar, nakit, kısa vadeli borç/alacaklar, uzun vadeli borç/alacaklar vb.dir.

Bunun yanında ellerinde bulundurdukları parasal olmayan, stok, sabit kıymet gibi kalemler ise enflasyonist koşullar altında değer kazanabilir. Enflasyon muhasebesi işlemleri, ülkenin para birimi üzerinden yapılmış kayıtların enflasyona göre düzeltilmesini, mali tabloların bu düzeltilmiş değerler ile ifade edilmesini ve gerçek kar/zarara ulaşılmasını sağlar.

 

Yüksek enflasyonun mali tablolar üzerinde etkileri:

-      Sabit kıymet, stok, özsermaye gibi kalemler gerçek değerinde gösterilememektedir.

-      Karşılaştırmalı analiz yapılamamaktadır.

-      Enflasyonist kazançların vergisi ödenebilmekte ve hatta bu kazançlar dağıtıma konu edilebilmektedir.

Kanunlar

 

28 Kasım 2001 tarihli resmi gazetede, sermaye piyasası araçlarını halka arzetmiş veya arzetmiş sayılan anonim ortaklıklar, aracı kurumlar ve yatırım ortaklıkları ile bunların bağlı ortaklıkları ve iştirakleri için 2002 yılında uygulanmak üzere yüksek enflasyon dönemlerinde mali tabloların düzeltilmesine ilişkin usul ve esaslar hakkında tebliğ yayınlanmıştır. Ancak uygulama 2003 yılında başlatılmak üzere  ertelenmiştir. 30 Aralık 2003 tarihli resmi gazetede ise kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden tüm gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin enflasyonist koşullarda enflasyon düzeltmesi yapmasını zorunlu kılan 5024 sayılı kanun yayınlanmıştır.

 

5024 sayılı kanun, Sermaye Piyasası Kurulu’nun ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun yüksek enflasyon döneminde malî tabloların düzeltilmesine ilişkin düzenlemelerine göre hazırlanmış olan 31 Aralık 2003 tarihli bilançoyu (amortisman uygulaması konusunda vergi mevzuatı hükümlerine uyulduğu sürece) kabul eder. Yukarıda anılan düzenlemeler arasında çeşitli farklılıklar mevcuttur. Bu dökümanda uygulamaların farklı yönlerine de değinilecektir.

 

Döküman içinde Sermaye Piyasası Kurulu tebliğine ilişkin düzenlemeler için kısaca SPK ve vergi mevzuatına ilişkin değişiklikler için ise VUK tanımları kullanılacaktır. 

Enflasyon Düzeltmesi Yapılması için Gerekli Şartlar

 

• Son üç hesap dönemi enflasyon katsayısı toplamının %100’ü aşması.
• İçinde bulunulan hesap döneminde enflasyon katsayısının %10’u aşması.

 

Bakanlar Kurulu, % 100 oranını % 35’e kadar indirmeye veya tekrar kanuni seviyesine kadar yükseltmeye, % 10 oranını ise % 25’e kadar çıkarmaya veya tekrar kanuni seviyesine kadar indirmeye yetkilidir.

 

Uygulamanın yapılıp yapılmayacağı dönemsel olarak Maliye Bakanlığı tarafından açıklanacaktır.

Tanımlar

 

• ·          Fiyat Endeksi: Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından Türkiye için hesaplanan Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksi.
• ·          Düzeltme katsayısı: Düzeltme yapılan aya ilişkin fiyat endeksinin, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayı.
• ·          Parasal kalemler: Paranın değerindeki değişmeler karşısında nominal değerlerini aynen koruyan ancak satın alma güçleri değişen kalemlerdir.
• ·          Parasal olmayan kalemler: Parasal kalemler dışında kalanlar.

Düzeltme: Düzeltme katsayısı kullanılarak mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü

Bilanço üzerinde parasal ve parasal olmayan kalemler

 

PARASAL AKTİFLER                              PARASAL PASİFLER

Hazır Değerler                                  Finansal Borçlar

Menkul Kıymetler                    Ticari Borçlar

Kısa Vadeli Ticari Alacaklar       Diğer Kısa Vadeli Borçlar

Diğer Kısa Vadeli Alacaklar        Alınan Sipariş Avansları (*)

Diğer Dönen Varlıklar (*)                   Borç ve Gider Karşılıkları

Uzun Vadeli Ticari Alacaklar      Uzun Vadeli Finansal Borçlar

Diğer Uzun Vadeli Alacaklar      Uzun Vadeli Ticari Borçlar

Diğer Duran Varlıklar (*)          Diğer Uzun Vadeli Borçlar

                                                     Uzun Vadeli Borç ve Gider Karşılıkları

 

 

PARASAL OLMAYAN AKTİFLER                PARASAL OLMAYAN PASİFLER

Stoklar                                           Alınan Sipariş Avansları (*)

Diğer Dönen Varlıklar (*)                   Özsermaye

Diğer Duran Varlıklar (*)                    - Sermaye

Finansal Duran Varlıklar                     - Emisyon Primi

Maddi Duran Varlıklar                        - Yedekler

Maddi Olmayan Duran Varlıklar           - Geçmiş Yıl Kar/Zararları

 

(*) Muavin detaylarında belirlenir.

1.1.1 Enflasyon Düzeltmesi Örnekleri

 

ÖRNEK – 1

1.1.2003’de kurulmuş X firmasının açılış bilançosu aşağıdaki gibidir.

 

AKTİF                                           PASİF                        

KASA         800                   BORÇLAR          1,100

STOK       1,200                     SERMAYE         900  

              2,000                                         2,000

 

Aynı firmanın 31.12.2003 kapanış bilançosunun da aynı olduğunu düşünelim, bu yıl içinde enflasyon oranı %50 gerçekleşmiştir. Buna göre 31.12.2003 kapanış bilançosunun düzeltilmiş şekli aşağıdaki gibi olacaktır.

 

AKTİF                                                       PASİF                                                

KASA         800                                BORÇLAR      1,100

STOK       1,200 * 1.5 = 1,800  SERMAYE         900 * 1.5 = 1,350 

                                                     P. KAR   150                     

              2,600                                                  2,600

 

Bilanço aktif/pasif denkliğinden hareketle, parasal olmayan kalemler üzerinde yapılan düzeltmeler sonucunda oluşan düzeltilmiş değerler bilançoya yerleştirildiğinde, 150 TL. lik parasal kar meydana gelmektedir.

 

Bu örnekteki parasal kar, bilanço denkliği dışında şu yöntemlerle de elde edilebilir;

 

Parasal hesaplar:                            = Dönem Sonu – Dönem Başı                          

Kasa değer kaybı                         = (800 * 1.5) - 800            = <400>

Borçların değer kazancı       = (1,100 * 1.5) - 1,100                =  550

Parasal Kar                                                                       =  150

 

Parasal Olmayan Hesaplar           = Dönem Sonu – Dönem Başı                          

Stoklar değer kazancı                   = (1,200 * 1.5) – 1,200                =  600

Sermaye değer kaybı          = (900 * 1.5) – 900           = <450>      

Parasal Kar                                                                                 =  150

 

Net Parasal Pozisyon Tablosu;

A) Dönem başı parasal pozisyon                                            =      0

B) Dönem içinde artış yaratan işlemler (Sermaye)          =  1,350

C) Dönem içinde azalış yaratan işlemler (Stoklar)           = <1,800>

D) Dönem sonu olması gereken parasal pozisyon (A+B+C)        =   <450>

E) Dönem sonu parasal pozisyon                                           =   <300>

F) Net Parasal Pozisyon Kar/Zararı  (D-E)                               =   <150>

 

 

ÖRNEK - 2

Yeni kurulan bir firmanın 3 aylık dönemde yaptığı işlemler şöyledir.

1. ay kasasına 500 TL. sermaye karşılığı koymuştur. 2. ay 100 TL.lik bir mal almış ve aynı ay içinde 300 TL.sına satmıştır. 3. ayda herhangi bir işlem olmamıştır.

 

Muhasebe fişleri aşağıdaki gibidir.

 

Not: Mavi renkteki hareketler, satılan malın maliyeti mahsubudur. 2.ay sonunda stoklardan çıkış, satılan malın maliyetine giriş yapılmıştır. Diğer hareketler ise firmanın işlemleridir.

 

Dönemin bilançosu:

 

Dönemin gelir tablosu:

Enflasyon katsayıları: İlk ayda, yapılan işlemler için herhangi bir düzeltme yapılmayacaktır. Ancak bu örnekte firma ilk ayda yeni kurulmuş olup açılış kaydı bulunmamaktadır. Açılış kayıtları olsaydı bunlar düzeltilecekti. 2. ve 3. aylarda enflasyon oranlarının %10 olduğunu varsayalım. Yani 2. ve 3. aylar için düzeltme katsayıları 1.1’dir.

 

Hesapların dönem sonu değerleri şöyledir;

 

Dönem sonu düzeltilmiş bilanço;

Bilançoda gerçek kar/zarar’ın 95 TL.olduğu görülmektedir. Gelir tablosuna bakılacak olursa;

Görüldüğü gibi, sadece dönem sonu düzeltilmiş değerler yerleştirilmiş olan bilanço ve gelir tablosundan gerçek kar/zarar değerine ulaşılabilmektedir. Gerçek kar/zarar’a ulaşmada, gelir tablosunda görülen parasal kar/zarar adında bir kalem ortaya çıkmıştır. Parasal kar/zarar, enflasyon düzeltmeleri sırasında meydana gelen değişmelerden doğmuştur ve örnekte bilanço ve gelir tablosundaki eşitlik ilkesi sonucunda hesaplanmıştır. Ancak parasal kar/zarar değerini aşağıdaki şekillerde de bulabilirdik.

 

Parasal olmayan hesapların düzeltmesi sonucu parasal kar/zarar hesaplaması;

Parasal hesaplardaki kazanç/kayıplardan oluşan parasal kar/zarar hesaplaması;

(Örneğimizdeki tek parasal hesap olan kasa hesabını düzeltmeye tabi tutarsak)

Görüldüğü gibi parasal hesap dönem sonunda, nominal değeri olarak kalır. Düzeltmeye tabi tutulduğunda oluşan değerle dönem sonu değeri arasındaki fark yine parasal kar/zarar değerini verir.

 

Net Parasal Pozisyon Tablosu;

A) Dönem başı parasal pozisyon                                                     =      0

B) Dönem içinde artış yaratan işlemler (Sermaye+Satışlar)       =    935

C) Dönem içinde azalış yaratan işlemler (Stoklar)                        =   <110>

D) Dönem sonu olması gereken parasal pozisyon (A+B+C)       =    825

E) Dönem sonu parasal pozisyon                                                    =    700

F) Net Parasal Pozisyon Kar/Zararı  (D-E)                                      =    125

 

Net Parasal Pozisyon tablosunun hazırlanmasına ilişkin esasları ve her maddede yer alması gereken kalemlerin detayını SPK tebliğinde bulabilirsiniz.

Netsis Enflasyon Muhasebesi Çalışma Prensibi

 

Netsis Enflasyon Muhasebesinde çalışma prensibi, yukarıdaki örnekte anlatılana çok benzer. Düzeltme işlemleri aylık olarak yapılır. Aşağıda sırasıyla Netsis programlarında enflasyon muhasebesi mantığı anlatılacaktır.