Maliyet Muhasebesi Parametreleri

Yöntemin oluşturulması için merkez şirketin dışında, üretim amacıyla hammadde sarf çıkışlarının yapılacağı bir şubeye (Üretim hattına) ihtiyaç vardır. Bu mantıkta bir şube açılacak ve merkezde Üretim modülünden, mamullerin üretim ağaçları oluşturulur. Merkez şirketten girilen hammadde faturaları daha sonra üretimde kullanılması için bu şubeye - Fatura → Depolar Arası Transfer bölümünden - aktarılır. Şubeye çıkışı yapılan veya aktarılan her hammadde kaydının yarı mamul olarak kabul edilip muhasebede 151 hesaplarına aktarılması için "Üretim Hattı Hammadde Transferi 151 Hesaba Yazılsın" parametresinin seçilmesi gerekir.

Ayrıca, tanımlanan Şube Kodu'nun (Üretim hattı), “İşlem Sırası Tanımlama” bölümünden, her üretim sırası ve Ana Maliyet Kodu bazında, üretim yapılan şube veya depo kodunun tanımlaması gerekir. 

Program sarf mahsup fişlerini oluştururken, 150 den 710 hesaba geçen hammadde sarf tutarlarını 710 hesaptan 151 hesaba otomatik olarak hammadde bazında aktarır.

Üretim Hattı Depo/Şube No

Yukarıda hammadde transferinin yapılması için açılacak ya da eskiden var olan ve kullanılacak olan şube kodunun (Üretim hattının) girildiği alandır. Eğer 1 numaralı şube üretim hattı için kullanılacaksa bu alana 1, Üretim hattı için 2 numaralı şube kullanılacaksa bu alana 2 değerinin girilmesi gerekir.

151 Hesaplara Hammadde Bazında Yazılsın

Hammaddelerin 151 hesaplara geçirilecek olan tutarlarının, hammadde bazında detaylı olarak ayrı ayrı muavin kodlara göre oluşturulması için kullanılan parametredir. Bu durumda, her hammadde stok kodu ya da grubu bazında oluşturulan detay kodlarından biri seçilerek, tüm hesaplarda söz konusu alan için muhasebe kodlarının girilmesi gerekir. Hammadde bazında 151 hesaplara detaylı aktarım istenmediğinde ise bu parametre seçilmeyerek, aşağıda sorgulanan ve total aktarım için kullanılacak olan muavin hesap kodunun girilmesi gerekir.

151 Hesap Muavin Kodu

151 Hesap Stok Detay Kodu  (Diğer 1, 2, 3)

“151 Hesaplara Hammadde Bazında Yazılsın” parametresi seçilmişse, Stok Kodu bazında aktarım yapılması için stok detay kodlarından Diğer-1, Diğer-2 ya da Diğer-3 seçilerek, bunlardan birinin numarasının bu alana 1, 2 ya da 3 olarak tanımlanması gerekir. Bu tanımlamadan sonra, Stok → Muhasebe Detay Kod Girişi bölümünden ilgili alan (Diğer-1, Diğer-2 ya da Diğer-3), 151 hesaplara aktarılacak her hammaddenin stok kodu için tek tek girilmesi gerekir.

710 Hesaba Hammadde Bazında Yazılsın

"Üretim Hattı Hammadde Transferi 151 Hesaba Yazılsın" parametresini seçerek işlem yapan firmaların, sarf çıkışlarında ve sarf mahsuplarının oluşturulmasında 710 (Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri) hesabını hammadde bazında detaylı kullandığında işaretlenmesi gereken parametredir. Bu durumda, her hammadde stok kodu ya da grubu bazında oluşturulan detay kodlarından biri seçilerek, tüm hesaplarda bu alan için muhasebe kodlarının girilmesi gerekir. Eğer Hammadde bazında 710 hesaplar detaylı kullanılmıyorsa, bu parametre seçilmez ve aşağıda sorgulanan ve total aktarım için kullanılacak Muavin Hesap Kodu'nun girilmesi gerekir.

710 Hesap Muavin Kodu

710 Hesap Stok Detay Kodu (Diğer 1, 2, 3)

“710 Hesaplara Hammadde Bazında Yazılsın” parametresi seçilmişse, hammadde kodu bazında aktarım yapılması için hammadde stok detay kodlarından Diğer-1, Diğer-2 ya da Diğer-3 seçilerek, bunlardan birinin numarasının bu alana 1, 2 ya da 3 olarak tanımlanması gerekir. Bu tanımlamadan sonra Stok → Muhasebe Detay Kod Girişi bölümünden ilgili alan (Diğer-1, Diğer-2 ya da Diğer-3) 710 hesaplara aktarılacak her hammaddenin stok kodu için tek tek girilmesi gerekir.

711 Hesap 710 Gibi

711 hesapları 710 hesaplar için sorgulanan alanlar benzer şekilde kullanıldığında (Aynı seviyede ve düzende gruplama ile muavin işlemi yapılarak kullanılıyorsa) işaretlenmesi gereken parametredir. Parametre işaretlendiğinde, program 710 hesapların muavin kodlarının 711 hesaba göre aynı düzende oluşturulduğunu saptayarak, yansıtma işlemlerinde 711 hesaplar içinde 710’a benzer grup ve muavin seviye ve kodlama düzenini arayarak aktarmalarını tamamlar. Eğer 711 hesabın detayı 710 hesaptan farklı seviye ve düzende oluşturulmuşsa - 711 ile 710 hesap arasında seviye farklılıkları varsa ya da muavin kod uzunlukları birbirinden farklı ise - bu parametrenin işaretlenmemesi gerekir.

711 Hesaplara Hammadde Bazında Yazılsın

“Üretim Hattı Hammadde Transferi 151 Hesaba Yazılsın" parametresini seçip "711 Hesap 710 Gibi” parametresini seçmeyen firmaların, sarf mahsuplarının oluşturulmasında 711 hesabını (Direkt İlk Madde ve Malzeme Yansıtma) detaylı kullanıyorsa "711 Hesaplara Hammadde Bazında Yazılsın" parametresini seçmeleri gerekir. Bu durumda, her hammadde stok kodu ya da grubu bazında oluşturulan detay kodlarından biri seçilerek, tüm hesaplarda bu alan için muhasebe kodlarının girilmesi gerekir. Eğer Hammadde bazında 711 hesaplar detaylı kullanılmıyorsa ilgili parametre seçilmeyerek, aşağıda sorgulanan ve total aktarım için kullanılacak muavin hesap kodunun girilmesi gerekir.

711 Hesap Muavin Kodu

711 Hesap Stok Detay Kodu (Diğer 1, 2, 3)

"711 Hesaplara Hammadde Bazında Yazılsın” parametresi seçilmişse, hammadde kodu bazında aktarım yapılması için hammadde stok detay kodlarından Diğer-1, Diğer-2 ya da Diğer-3 seçilerek, bunlardan birinin numarasının bu alana 1, 2 ya da 3 olarak tanımlanması gerekir. Bu tanımlamadan sonra Stok → Muhasebe Detay Kod Girişi bölümünden ilgili alan (Diğer-1, Diğer-2 ya da Diğer-3) 710 hesaplara aktarılacak her hammaddenin stok kodu için tek tek girilmesi gerekir. 

Yukarıda açıklanan parametrelerde verilen yanıtlara göre maliyet ile ilgili mahsuplar aşağıdaki şekilde oluşur:

Sarf Mahsubu 

BORÇ                                                      ALACAK

710-DİREKT İLK MADDE MALZ.GİD.

                                                                711-DİREKT İLK MAD.VE MAL.YAN.FAR

151-YARI MAMULLER-ÜRETİM HESABI

                                                                150-İLK MADDE VE MALZ. ALIŞ HES.

Maliyet Mahsubu

BORÇ                                                     ALACAK

152-MAMULLER HESABI

                                                              151-YARI MAMULLER-ÜRETİM HESABI

                                                              721-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HES.

                                                              731 GENEL ÜRET. GİD. YANSITMA HES.

Birim Katsayılar % (Yüzde) Kabul Edilsin

Maliyet Ana Grup Kodu tanımlamasında maliyet hesaplatma anahtarlarını "Birim Katsayı" olarak seçenler için, Maliyet Grup Kodları bazında girilen değerlerin toplamının 1 olması gerekir. O ay üretimi gerçekleşmeyen mamul veya yarı mamulün birim katsayısı, diğer ürünlere dağıtılmalı ve elle (Manuel) birim katsayıların düzeltilmesi gerekir.

Örneğin

YM1    Üretim Miktarı =  200     İşçilik Katsayısı = 0.1

YM2    Üretim Miktarı = 300      İşçilik Katsayısı = 0.25

YM3    Üretim Miktarı = 400      İşçilik Katsayısı = 0.65

İşçilik Tutarı = 710,000,000

Maliyet Muhasebesi çalıştırıldığında her bir yarı mamul için oluşan işçilik maliyetleri aşağıdaki formül ile hesaplanır:

YM1 Üretim Miktarı  * İşçilik Katsayısı = X1    (200*0.1 =  20)

YM2 Üretim Miktarı  * İşçilik Katsayısı = X2    (300*0.25 =  75)

YM3 Üretim Miktarı  * İşçilik Katsayısı = X3    (400*0.65 = 260)

TOPLAM = Y TOPLAM  = 355                   

İşçilik Tutarı / Y  = Birim İşçilik Değeri (710,000,000 / 355  = 2,000,000 )

YM1 İşçilik Maliyeti = Birim İşçilik * X1   ( 2,000,000 * 20 = 40,000,000)

YM2 İşçilik Maliyeti = Birim İşçilik * X2   ( 2,000,000 * 75 = 150,000,000)

YM3 İşçilik Maliyeti = Birim İşçilik * X3   ( 2,000,000 * 260 = 520,000,000)

Üretim Hattı Transferinde Sadece 150 ve 710 Çalışsın

Yöntemin oluşturulması için merkez şirketin dışında, üretim amacıyla hammadde sarf çıkışlarının yapılacağı bir şubeye veya lokal depoya (Üretim hattına) ihtiyaç vardır. Bu mantıkta bir şube veya lokal depo açılacak ve merkezde Üretim Modülü'nden mamullerin üretim ağaçları oluşturulur. Merkez şirketten girilen hammadde faturaları daha sonra üretimde kullanılmak üzere bu şubeye - Fatura → Depolar Arası Transfer bölümünden - aktarılır. Şube veya lokal depoya çıkışı yapılan veya aktarılan her hammadde kaydının hemen üretildiği kabul edilerek ve maliyet mahsubunda 150 ve 710 hesabı çalıştırılarak, muhasebede direkt 151 hesaplara geçirilmesi için "Üretim Hattı Transferinde Sadece 150 ve 710 Çalışsın" parametresinin seçilmesi gerekir.

Ayrıca, tanımlanan Şube Kodu'nun (Üretim hattı), “İşlem Sırası Tanımlama” bölümünden, her üretim sırası ve Ana Maliyet Kodu bazında, üretim yapılan şube veya depo kodunun tanımlaması gerekir. 

Fiili Maliyet

Fiili Maliyet uygulaması, mamul ve yarı mamullerin üretimi sırasında oluşan, gerçek maliyetlerin hesaplanması için kullanılan parametredir. Bu uygulamada; fiili maliyet, bir mamul veya yarı mamulün üretilmesi için gerçekten harcanan kaynakların - Hammadde, İşçilik, Genel Üretim Giderleri - çeşitli dağıtım anahtarları ile dağıtılması sonucu ortaya çıkar. Maliyetlerin bu şekilde oluşturulması için "Fiili Maliyet" parametresinin seçilmesi gerekir.

Standart Maliyet

Standart Maliyet uygulaması, fiili maliyetler ile standart maliyetlerin farkını oluşturmak amacı ile geliştirilmiş bir uygulamadır.

Bu uygulama, tek düzen hesap sisteminde desteklenir. Yani, tek düzen hesap sisteminde kullanılan 712, 722, 732 gibi maliyet fark hesapları, standart maliyet hesaplamalarında otomatik olarak kullanılır.

Standart Maliyet sistemi, aynı zamanda FAS52 (Dövizli Muhasebe) ve IAS29 (Enflasyon Muhasebesi) standartlarında da desteklenir. Dolayısıyla, fiili maliyet ile standart maliyet arasındaki fark, hem TL hem de dövizli değerleri ile hesaplanabilir.

Bu sistemin kullanılması için Maliyet Muhasebesi Parametreleri → "Standart Maliyet" seçeneğinin seçilmesi gerekir.

Standart Maliyet uygulaması, Maliyet Muhasebesi Parametreleri'nden, “Üretim Hattı Hammadde Transferi 151 Hesaba Yazılsın” ve Üretim Hattı Transferinde Sadece 150 ve 710 Çalışşın” parametreleri kullanılıyorsa desteklenmez. Dolayısıyla, Standart Maliyet uygulaması için bu iki parametrenin kullanılmaması gerekir.

Standart Maliyet uygulamasında, parametreler ayarlandıktan sonra, Maliyet Bilgi Girişi ve Sarf Girişi bölümlerinden, 1 birim için gereken sarf ve maliyet bilgilerinin 30/12/2078 tarihi ile kaydedilmesi gerekir. Bu bilgi girişlerinin daha kolay yapılması için Standart Maliyet parametresinin işaretlenmesi ile kullanıma açılan İşlemler → Standart Maliyet İşlemleri → Reçeteden Mali Sarf Oluşturma seçeneği kullanılır. Bu seçenek, reçetelerdeki bilgiler ile sorgulanan TL standart malzeme ve döviz standart malzeme fiyatları doğrultusunda, otomatik olarak 30/12/2078 tarihli sarf kayıtları oluşturur.

Yine aynı menüden (İşlemler → Standart Maliyet İşlemleri → Mali Sarftan Maliyet Oluşturma seçeneği ile) 30/12/2078 tarihli maliyet bilgilerine, otomatik olarak hammadde sarf, ambalaj sarf, yarı mamul sarf bilgileri oluşturulur. Diğer maliyet bilgilerinin hesaplanarak girilmesi gerekir.

Standart maliyet mahsupları çalıştırıldığında, aşağıdaki mahsuplar oluşur:

Sarf Mahsubu

150  HAMMADDE HESABI                       STANDART TUTARI

150  HAMMADDE FARK HES.                  FARK TUTARI

710  İLK MADDE MALZEME GID.             FİİLİ TUTAR

Maliyet Mahsubu

151  YARI MAMUL   HES.                          FİİLİ TUTAR

152  MAMUL HESABI                                 FİİLİ TUTAR

711  İLK MADDE MALZEME YANS.             STANDART TUTAR

712  İLK MADDE MALZ.FARK                      FARK

721  İŞÇİLİK YANSITMA                               STANDART TUTAR

722  İŞÇİLİK FARK                                         FARK TUTAR

731  GENEL ÜR.YANSITMA                           STANDART TUTAR

732  GENEL ÜR.FARK                                     FARK TUTAR

Satılan Malin Maliyeti Mahsubu

152  MAMUL HESABI                  FİİLİ TUTAR

620  SMM  HESABI                     STANDART TUTAR

620  SMM   HESABI                    FARK TUTAR

Yıllık Standart Maliyet

Stokta Durma Maliyeti Toplam Maliyete Eklensin

Belli bir lokal depoda bulunan stokların, beklemelerinden (Durmalarından) kaynaklanan maliyetin, ilgili stok hareketlerine ve muhasebeye aktarılması için kullanılan parametredir.

Lokal Depo Kodu

Muhasebe Kodu Maskesi

Stok durma maliyetinin aktarılacağı muhasebe kodunun girildiği alandır. 

1, 2, 3, 4, 5 Gider Tanımı

Şube Bazında Maliyet Kullanımı İçin Üretim Merkezi Şube Kodu

Ana Grup Bazında Yapılan Sarflar Mamullere Yedirilsin

Bir mamulün üretim reçetesinde bulunmayan ancak mamulün üretiminde dolaylı yoldan kullanılan hammadde sarflarının ilgili maliyet ana grubuna eklenmesi amacıyla kullanılan parametredir. Bunun için sarf edilen hammaddenin, Ambar Çıkış Fişi ile Mamul Ana Grup Koduna çıkışının yapılması gerekir. Maliyet ana gruplarına eklenen bu maliyetler, üretim miktarları oranına göre ilgili maliyet ana grubundaki mamullere dağıtılır.

Maliyet Mahsubunda 151 Hesap Hammadde İşçilik Gen. Ürt. Amort Bazında Detaylansın

Maliyet Hesaplatma işlemi sonucunda, 151 hesapta takip edilen yarı mamullerin maliyet mahsuplarının hammadde, işçilik, genel üretim ve amortisman bazında detaylandırılması için kullanılan parametredir.

Yurtdışı Satılan Malın Maliyeti Ayrı Çalışsın

Yurtdışına satılan malın maliyeti ayrı bir hesapta takip edilir. Mamul Grup Kodu Kayıtları → Mamul-Hammadde Hesap Kodları bölümünde bulunan Yurtdışı Satılan Malın Maliyeti alanında belirlenecek muhasebe hesap koduna, İhracat tipli Satış Faturası ile satışı yapılan mamullerin maliyeti işlenir.

Mamul İadeleri Otomatik Hesaplansın

Mamullerin satıştan iade hareketlerinden doğan iade alış fiyatları ve firma döviz maliyetleri program tarafından oluşturulur. Mamul Ana Grup Kayıtları bölümünde bulunan “İade Hesaplamada Geri Dönülecek Ay Sayısı” alanındaki ay sayısına göre program geri dönerek maliyetleri günceller.

Örneğin; Haziran ayında iken bu alana 3 girilmesi durumunda, 3 ay geri dönülerek Mart ayının ortalama maliyetleri ile, Haziran ayının satıştan iade maliyetleri güncellenir.

Geri dönülen ayda maliyet bilgileri bulunmuyorsa, program mamullerin iade satış maliyetlerini güncellemez. Bu durumda, Maliyet Bilgi Girişi bölümünden, mamullerin mali grup kodlarına göre Ortalama Maliyet ve Dövizli Ortalama Maliyet alanlarına giriş yapılması gerekir. 

Mamul Virmanları Hesaplansın