Ek-1 Enflasyon Muhasebesi

5024 sayılı Vergi Usul Kanunu ile, Enflasyon Muhasebesine uygun olarak, kazançlarını bilanço esaslarına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin uygulamakla yükümlü olduğu standartlar belirlendi. Bu standartların amacı, Yüksek enflasyonlu ekonomilerde sunulan finansal bilgilerin anlamlı olmasını sağlamaktır.

Logo Netsis yazılım programı, bu amaca yönelik belirlenen standartlara uygun çalışmaları tamamladı.

Bu çalışmalar ile ilgili detaylı bilgiler aşağıda yer alır.

Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS)

Uluslararası Muhasebe Standartları (International Accounting Standarts) Komitesi, “Kamuoyuna açıklanan denetlenmiş mali tablolarda uygulanması gereken muhasebe standartlarını belirlemek ve dünya çapında benimsenmelerini sağlamak” amacıyla 1973 yılında kuruldu. Mart 2001’de yeniden yapılandırılarak "Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu" haline geldi ve daha önce çıkarılan tüm "Uluslararası Muhasebe Standartlarını" ve ilgili yorumları onayladı. Avrupa Birliği tüm üye ülkelerde bu standartlara en geç 2005 yılında geçilmesini öngördü. Ülkemizde de AB’ne geçiş sürecinde bu standartlara geçilmesi zorunlu hale geldi.

Uluslararası Muhasabe Standartlarının (IAS) 29. maddesi "Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama" kapsamını içerir. Enflasyon Muhasebesinin amacı; Yüksek enflasyonlu ekonomilerde faaliyet gösteren işletmelerin mali tablolarının raporlanması ile ilgili standartların belirlenerek sunulan finansal bilgilerin anlamlı olmasını sağlamaktır.

Uluslararası Muhasebe Standartları, yüksek enflasyon göstergelerini; üç yıllık kümülatif enflasyonun %100 ve üzerinde olması, ülke nüfusunun tasarruflarını parasal olmayan kalemlere ya da güçlü para birimlerine yatırması, parasal kalemlerin yerel para birimi yerine güçlü bir para birimi ile ifade edilmesi, vadeli alım satımlarda kısa vadeli bile olsa şartların paranın satın alma gücündeki düşüşleri karşılayacak şekilde belirlenmesi, faiz oranlarının, ücret ve fiyatların bir fiyat endeksine bağlı olması şeklinde tanımlar.

Neden Enflasyon Muhasebesi

Yüksek enflasyon dönemlerinde işletmeler, paranın satın alma gücündeki düşüş nedeniyle ellerinde bulundurdukları parasal varlıklardan kayıp, parasal yükümlülüklerinden ise kazanç elde ederler. Parasal varlıklar; nakit, kısa vadeli borç/alacaklar, uzun vadeli borç/alacaklardır.

Bunun yanı sıra; ellerinde bulundurdukları parasal olmayan stok, sabit kıymet gibi kalemler ise enflasyonist koşullar altında değer kazanabilir. Enflasyon Muhasebesi işlemleri; ülkenin para birimi üzerinden yapılan kayıtların enflasyona göre düzeltilmesini, mali tabloların da düzeltilen değerler ile ifade edilmesini ve gerçek kar/zarara ulaşılmasını sağlar.

Yüksek enflasyonun mali tablolar üzerinde etkileri:

- Sabit kıymet, stok, öz sermaye gibi kalemlerin gerçek değerinde gösterilmemesi,

- Karşılaştırmalı analiz yapılmaması,

- Enflasyonist kazançların vergisinin ödenmesi ve bu kazançların dağıtıma konu edilmesi.

Kanunlar

28 Kasım 2001 tarihli resmi gazetede, sermaye piyasası araçlarını halka arz etmiş veya arz etmiş sayılan anonim ortaklıklar, aracı kurumlar ve yatırım ortaklıkları ile bunların bağlı ortaklıkları ve iştirakleri için 2002 yılında uygulanmak üzere, yüksek enflasyon dönemlerinde mali tabloların düzeltilmesine ilişkin usul ve esaslar hakkında tebliğ yayınlandı. Ancak, uygulama 2003 yılında başlatılmak üzere  ertelendi. 30 Aralık 2003 tarihli resmi gazetede ise kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden tüm gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, enflasyonist koşullarda enflasyon düzeltmesi yapmasını zorunlu kılan 5024 sayılı kanun yayınlandı.

5024 sayılı kanun, Sermaye Piyasası Kurulunun ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun yüksek enflasyon döneminde mali tabloların düzeltilmesine ilişkin düzenlemelerine göre hazırlanan 31 Aralık 2003 tarihli bilançoyu (amortisman uygulaması konusunda vergi mevzuatı hükümlerine uyulduğu sürece) kabul eder. Yukarıda yer alan düzenlemeler arasında çeşitli farklılıklar mevcuttur. 

Enflasyon Düzeltmesi Yapılması için Gerekli Şartlar

• Son üç hesap dönemi enflasyon katsayı toplamının %100’ü aşması.

• İçinde bulunulan hesap döneminde enflasyon katsayısının %10’u aşması.

Bakanlar Kurulunun, % 100 oranını % 35’e kadar indirmeye veya tekrar kanuni seviyesine kadar yükseltmeye, % 10 oranını ise % 25’e kadar çıkarmaya veya tekrar kanuni seviyesine kadar indirmeye yetkisi vardır.

Uygulamanın yapılıp yapılmayacağı dönemsel olarak "Maliye Bakanlığı" tarafından açıklanır.

Tanımlar

Fiyat Endeksi: Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından Türkiye için hesaplanan Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksidir.

Düzeltme katsayısı: Düzeltme yapılan aya ilişkin fiyat endeksinin, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayıdır.

Parasal kalemler: Paranın değerindeki değişmeler karşısında nominal değerlerini aynen koruyan ancak satın alma güçleri değişen kalemlerdir.

Parasal olmayan kalemler: Parasal kalemler dışında kalan kalemlerdir.

Düzeltme: Düzeltme katsayısı kullanılarak mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücüdür.

Bilanço Üzerinde Parasal ve Parasal Olmayan Kalemler

PARASAL AKTİFLER                       PARASAL PASİFLER

Hazır Değerler                                  Finansal Borçlar

Menkul Kıymetler                             Ticari Borçlar

Kısa Vadeli Ticari Alacaklar               Diğer Kısa Vadeli Borçlar

Diğer Kısa Vadeli Alacaklar               Alınan Sipariş Avansları (*)

Diğer Dönen Varlıklar (*)                  Borç ve Gider Karşılıkları

Uzun Vadeli Ticari Alacaklar             Uzun Vadeli Finansal Borçlar

Diğer Uzun Vadeli Alacaklar             Uzun Vadeli Ticari Borçlar

Diğer Duran Varlıklar (*)                   Diğer Uzun Vadeli Borçlar

                                                         Uzun Vadeli Borç ve Gider Karşılıkları

PARASAL OLMAYAN AKTİFLER                PARASAL OLMAYAN PASİFLER

Stoklar                                                         Alınan Sipariş Avansları (*)

Diğer Dönen Varlıklar (*)                             Özsermaye

Diğer Duran Varlıklar (*)                              Sermaye

Finansal Duran Varlıklar                              Emisyon Primi

Maddi Duran Varlıklar                                 Yedekler

Maddi Olmayan Duran Varlıklar                 Geçmiş Yıl Kar/Zararları

(*) Muavin detaylarında belirlenir.

Enflasyon Düzeltmesi Örnekleri

ÖRNEK 1

1.1.2003 yılında kurulan X firmasının açılış bilançosu aşağıdaki gibidir;

AKTİF                              PASİF                        

KASA       800                   BORÇLAR        1.100

STOK       1.200                SERMAYE         900  

                2.000                                        2.000

Bu firmanın 31.12.2003 kapanış bilançosunun da aynı olduğu varsayıldığında ve yıl içinde enflasyon oranı % 50 olarak gerçekleştiğinde, 31.12.2003 kapanış bilançosunun düzeltilmiş hali aşağıdaki gibidir;

AKTİF                                           PASİF                                                

KASA                             800          BORÇLAR                         1.100

STOK       1.200 * 1.5 = 1.800        SERMAYE      900 * 1.5 = 1.350 

                                                      PARASAL KAR                  150                     

                                     2.600                                                2.600

Bilanço aktif/pasif denkliğinden hareketle, parasal olmayan kalemler üzerinde yapılan düzeltmeler sonucu oluşan düzeltilmiş değerler bilançoya yerleştirildiğinde, 150 TL tutarında parasal kar meydana gelir.

Yukarıdaki örnekte parasal kar, bilanço denkliği dışında aşağıdaki yöntemlerle de elde edilebilir;

Parasal Hesaplar                  Dönem Sonu – Dönem Başı                          

Kasa Değer Kaybı                  (800 * 1.5) - 800        = <400>

Borçların Değer Kazancı         (1,100 * 1.5) - 1.100 = 550

Parasal Kar                             150

Parasal Olmayan Hesaplar        Dönem Sonu – Dönem Başı                          

Stoklar Değer Kazancı                  (1,200 * 1.5) – 1,200 = 600

Sermaye Değer Kaybı                   (900 * 1.5) – 900      = <450>      

Parasal Kar                                    150

Net Parasal Pozisyon Tablosu;

A) Dönem başı parasal pozisyon                                                    0

B) Dönem içinde artış yaratan işlemler (Sermaye)                         1.350

C) Dönem içinde azalış yaratan işlemler (Stoklar)                       <1.800>

D) Dönem sonu olması gereken parasal pozisyon (A+B+C)       <450>

E) Dönem sonu parasal pozisyon                                                <300>

F) Net Parasal Pozisyon Kar/Zararı  (D-E)                                    <150>

ÖRNEK  2

Yeni kurulan bir firmanın 3 aylık dönemde yaptığı işlemlerin aşağıdaki şekilde olduğu varsayıldığında;

1. ay kasasına 500 TL sermaye karşılığı koyup, 2. ay 100 TL tutarında bir mal alıp aynı ay içinde 300 TL tutarına satmıştır. 3. ayda herhangi bir işlem yoktur.

Muhasebe fişleri aşağıdaki gibidir.

Not: Mavi renk ile belirtilen hareketler, satılan malın maliyeti mahsup fişleridir.  2.ay sonunda; stoklardan çıkış, satılan malın maliyetine giriş yapılmıştır. Diğer hareketler ise firmanın işlemleridir.

Dönemin bilançosu:

Dönemin gelir tablosu:

Enflasyon katsayıları: İlk ayda, yapılan işlemler için herhangi bir düzeltme yapılmaz. Fakat,bu örnekte firmanın yeni kurulmasından dolayı ilk ayda açılış kaydı bulunmamaktadır. Açılış kaydı bulunsaydı, düzeltilecekti. 2. ve 3. aylarda enflasyon oranlarının %10 olduğunu varsayıldığında, 2. ve 3. aylar için düzeltme katsayıları 1.1’dir.

Hesapların dönem sonu değerleri şöyledir;

Dönem sonu düzeltilmiş bilanço;

Bilançoda gerçek karın/zararın 95 TL olduğu görülmektedir. Gelir tablosuna bakılacak olursa;

Görüldüğü gibi sadece dönem sonu düzeltilen değerler, yerleştirilen bilanço ve gelir tablosundan gerçek kar/zarar değerine ulaşılır. Gerçek kar/zarara ulaşırken, gelir tablosunda görülen parasal kar/zarar adında bir kalem ortaya çıkar. Parasal kar/zarar, enflasyon düzeltmeleri sırasında meydana gelen değişmelerden doğar ve örnek bilanço ve gelir tablosundaki eşitlik ilkesi sonucu hesaplanır. Ancak, parasal kar/zarar değeri aşağıdaki şekillerde de bulunabilir.

Parasal olmayan hesapların düzeltmesi sonucu parasal kar/zarar hesaplaması:

Parasal hesaplardaki kazanç/kayıplardan oluşan parasal kar/zarar hesaplaması:

Örnekteki tek parasal hesap olan kasa hesabı, düzeltmeye tabi tutulduğunda,

Görüldüğü gibi, parasal hesap dönem sonunda nominal değer olarak kalır. Düzeltmeye tabi tutulduğunda oluşan değerle, dönem sonu değeri arasındaki fark yine parasal kar/zarar değerini verir.

Net Parasal Pozisyon Tablosu;

A) Dönem başı parasal pozisyon                                                =      0

B) Dönem içinde artış yaratan işlemler (Sermaye+Satışlar)        =    935

C) Dönem içinde azalış yaratan işlemler (Stoklar)                      =   <110>

D) Dönem sonu olması gereken parasal pozisyon (A+B+C)      =    825

E) Dönem sonu parasal pozisyon                                               =    700

F) Net Parasal Pozisyon Kar/Zararı  (D-E)                                   =    125

"Net Parasal Pozisyon" tablosunun hazırlanmasına ilişkin esaslar ve her maddede yer alması gereken kalem detayları SPK tebliğinde yer alır.

Logo Netsis Enflasyon Muhasebesi Çalışma Prensibi

"Logo Netsis Enflasyon Muhasebesi" çalışma prensibi, yukarıdaki örneğe çok benzer. Düzeltme işlemleri aylık olarak yapılır.