Genel Fiyat Düzeyi Muhasebesi, tarihi değerlere göre tutulan geleneksel muhasebesinin terk edilmesini gerektirmez. Aksine klasik muhasebeye göre düzeltme işlemi yapar. Getirdiği farklılık ise bakiyeleri tarihi değerleri ile değil, bugünkü para birimi ile ifade etmesidir.
Amaç, herhangi bir dönem sonunda tüm hareketleri aynı satınalma gücü cinsinden ifade ederek karşılaştırmayı sağlamaktır. Bir başka deyişle, farklı dönemlerdeki TL'yi, dönem sonundaki TL'nin satınalma gücüne indirgemek amacıyla karşılaştırılabilirliği sağlamaktır. Farklı tarihlerdeki paranın satınalma gücünün herhangi bir dönemdeki satınalma gücüne indirgenmesi için ise genel fiyat düzeyindeki değişiklikleri ifade eden endeksler kullanılmaktadır. Bilanço günündeki fiyat endeksi rakamının, düzeltmeye konu işlemin gerçekleştiği tarihteki fiyat endeksi rakamına bölünmesi suretiyle elde edilen katsayıyı (düzeltme katsayısı) işlemin tarihi tutarıyla çarpıldığında elde edilen sonuç, ilgili işlemin bilanço günündeki para biriminden ifade edilmiş değeri olacaktır.
Örneğin 2023 Ocak ayında 100 TL'ye alınan bir malın 2023 Aralık ayındaki para birimi ile ifadesi için verilerin 2023 Ocak Yİ-ÜFE = 2105 ve 2023 Aralık Yİ-ÜFE =3000 olduğu farz edersek ; Düzetme katsayısı= 3000/2105 = 1,425 ve Düzeltilmiş tutar=100 * 1,425 = 142,5 TL bulunur.
İşlem Adımları
Genel Fiyat Düzeyi Muhasebesine göre enflasyon muhasebesi kısaca şu işlem adımlarından oluşur:
1.Fiyat Endeksinin Belirlenmesi
Seçilecek indeks, paranın değerindeki düşüşü en iyi yansıtacak indeks olmalıdır. SPK, Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından Türkiye için hesaplanan DİE-Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksini önermektedir. Bununla birlikte kullanılabilecek diğer indeksler, DİE-Tüketici Fiyat Endeksi, İTO-Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksi, İTO-Tüketici Fiyat Endeksi vs.dir.
2.Parasal ve Parasal Olmayan Kalemlerin Belirlenmesi
Parasal kalemler, para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerlerini koruyan ancak satın alma güçleri değişen kalemlerdir. Parasal kalemlerin düzeltilmesine gerek yoktur çünkü bu kalemler zaten elde mevcut olan parayı belirtirler. Örneğin fiyat hareketleri ne olursa olsun kasadaki 10.000 TL bir yıl sonunda yine 10.000 TL olacaktır.
Parasal olmayan kalemler, para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri değişen ancak satınalma güçlerinde değişiklik olmayan kalemlerdir. Örneğin dönem başında 10.000 TL' ye alınan 10 adet mal, dönem sonunda yine 10 adet mal fiyatına karşılık gelecektir ancak dönem sonunda 1 malın fiyatı 1500 TL'ye çıktıysa 10 adet malın dönem sonu fiyat 15.000 TL olacaktır.
SPK, parasal ve parasal olmayan kalemleri ilgili tebliğde açıklamıştır.
3.Parasal Olmayan Kalemlerin Düzeltilmesi
Parasal olmayan kalemlerin hesap hareketleri, düzeltme katsayıları yardımıyla düzeltilir. Her bir hareket için düzeltme katsayısı, dönem sonu endeksinin hareket endeksine bölünmesi ile bulunur.
4.Mali Tabloların Düzeltilmesi
Mali tablolarda yer alan kalemlerin tarihi değerleri karşılığı olarak düzeltilmiş değerleri listelenir. (31.12.2023 tarihindeki ilk uygulama için sadece bilanço tablosu düzeltilecek ve Kurumlar vergisi beyanında düzeltilmiş bilançoya birlikte iki bilanço tablosu beyan edilecek)