Set Analizi

Set analizi, geçerli seçimlerle tanımlanan veri kümesinden farklı veri değerleri kümesi (veya grubu) tanımlamayı sağlar. Set ifadesi aşağıdaki bölümlerden oluşur:

• Tanımlayıcılar (Identifiers): Set ifadesi ile ifadenin geri kalanında değerlendirilen öğe arasındaki ilişki bir veya daha fazla tanımlayıcı ile tanımlanır. Basit bir ifade tek bir tanımlayıcıdan (geçerli seçimdeki tüm kayıtlar anlamına gelen {$} işareti gibi) oluşur.
• İşleçler (Operator): Birden fazla tanımlayıcı varsa tanımlayıcıların temsil ettiği veri kümelerinin örneğin bir alt küme veya üst küme oluşturmak üzere nasıl birleştirildiğini belirtmek suretiyle veri kümesini daraltmak için işleç veya işleçler kullanılır.
• Değiştiriciler (Modifier): Seçimi değiştirmek için küme ifadesine değiştirici veya değiştiriciler eklenebilir. Bir değiştirici kendi başına kullanılabileceği gibi bir tanımlayıcıyı değiştirerek veri kümesine filtre uygulamak için de kullanılabilir.

Tanımlayıcılar Tanımlayıcılar, set ifadesi ile değerlendirilmekte olan alan değerleri veya ifade arasındaki ilişkiyi tanımlar.
sum( {$<Year={2009}>} Sales ) örneğimizdeki tanımlayıcı dolar işaretidir ($) ve değerlendirilecek kayıt kümesinin geçerli seçimdeki tüm kayıtlardan oluştuğu anlamına gelir. Bu kümeye daha sonra set ifadesinin değiştirici bölümü ile daha ayrıntılı filtre uygulanır. Daha karmaşık bir set ifadesinde, işleç kullanmak suretiyle iki tanımlayıcı birleştirilebilir.
Bu tabloda bazı yaygın tanımlayıcılar gösterilmektedir.

Bu tabloda, farklı tanımlayıcıları içeren bazı örnekler gösterilmektedir.

İşleçler
İşleçler, veri kümelerinin belirli bölümlerini veya tamamını dahil etmek, hariç tutmak veya kesmek için kullanılır. Tüm işleçler, kümeleri işlenenler olarak kullanır ve sonuç olarak bir küme döndürür.
Bu tabloda, set ifadelerinde kullanılabilecek işleçler gösterilmektedir.

Bu tabloda, işleçleri içeren bazı örnekler gösterilmektedir.

Değiştiriciler
Değiştiriciler, bir seçimde eklemeler veya değişiklikler yapmak için kullanılır. Bu tür değişikler set ifadesinde yazılabilir. Değiştiriciler bir veya birkaç alan adından oluşur ve bunların her birini alanda yapılabilecek bir veya birkaç seçim izler. Değiştiriciler, açılı ayraçlar <> ile başlar ve biter.
Bir set değiştiricisi, önceki set tanımlayıcısının seçimini değiştirir. Hiçbir set tanımlayıcısına referansta bulunulmuyorsa geçerli seçim durumu örtüktür.
Bu tabloda, değiştiricileri içeren bazı örnekler gösterilmektedir.

(Set İfadeleri, 2019, p. Set Analizi)
Not: KPI grafik konu anlatımında set analizi örneği kullanılmıştır. Örnekler:

1. 2019 ve 2020 yılı satışları Sum( {< Yıl={2019,2020} >} Tutar)
2. 2017 ve 2020 arasındaki satışlar Sum( {< Yıl={">=2017 <=2020"} >} Tutar)

3. Kategori Adı 'ri' ile biten kategori satışları sum( {< [Kategori Adı]={"*ri"} >} Tutar)

4. Çeyrek filtresi bağımsız 2020 satışları Sum( {< Yıl={2020}, Çeyrek={*} >} Tutar)
5. 2020 yılında Amerika hariç satışlar Sum( {< Yıl={2020}, Ülke=-{'USA'} >} Tutar)

Daha fazla örnek için Set Analizi 1 ve Set Analizi 2 başlıklı youtube videolarımızı aşağıdaki linkler üzerinden izleyebilirsiniz. https://www.youtube.com/watch?v=lTyChIlJMWc&list=PLZUf8To2Hsbr7gdac6l24r1J5qu89fvXY&index=35 https://www.youtube.com/watch?v=4SGPPdV1Ibc&list=PLZUf8To2Hsbr7gdac6l24r1J5qu89fvXY&index=36

IF Fonksiyonu

If fonksiyonu, koşulun True veya False olarak değerlendirilmesine göre bir değer döndüren bir fonksiyondur. Kullanımı: if(koşul , sonuç , diğer sonuç) Koşul: Mantıksal olarak yorumlanan ifadedir. Sonuç (Then): Herhangi bir türde olabilen ifadedir. Koşulun sonucu True ise if fonksiyonu then ifadesinin değerini döndürür. Else (Diğer Sonuç): Herhangi bir türde olabilen ifadedir. Koşulun sonucu False ise if fonksiyonu else ifadesinin değerini döndürür. Eğer koşul sayımız birden fazla ise İf(Koşul1, Sonuç1, if(Koşul2, Sonuç2,I f(Koşul3, sonuç3...))) şeklinde içiçe if komutları yazılabilir. Not: Tablo konu anlatımında if, chr ve rgb fonksiyonları kullanılmıştır.

CHR Fonksiyonu

Chr(), girilen tam sayıya karşılık gelen Unicode karakterini döndürür. Kullanımı: Chr(int) Örneğin; Chr(65), 'A' dizesini döndürür.

RGB Fonksiyonu

RGB(), bir grafik nesnesinin renk özelliklerini ayarlamak veya değerlendirmek için kullanılır. Burada renk, 0 ile 255 arasındaki değerlerle kırmızı bir bileşen (r), yeşil bir bileşen (g) ve mavi bir bileşen (b) olarak tanımlanır.
Kullanımı: RGB(r, g, b)
Örneğin; rgb(242, 230, 255)
Kırmızı, yeşil ve mavi bileşen değerleridir. Bir renk bileşeninin 0 olması etkisiz anlamına gelirken 255 olması tam katkıya karşılık gelir.

Arama ve Filtreleme

Filtrelemek istediğiniz alan adını filtre bölmesinde aratarak hızlıca bulabilirsiniz. Aranan alan adı, ~ ~ tilde işaretleri içerisinde yanlış yazılsa bile uygulama yazılan kelimeye en uygun seçenekleri önerir. Tilde işaretini kullanmadan yanlış yazılan alan adları filtre bölmesi içinde bulunamaz. Filtrelenecek alan seçildikten sonra yine filtre bölümünden arama yapılabilir. Filtre bölmesinin içerisine yalnızca kelime değil bir if koşulu yazmak mümkündür. Örneğin; toplam cirosu 30000'in üzerindeki kategori isimlerini görelim. Böylece if koşulunun sonucuna göre filtrelemek istediğiniz alanları seçebilirsiniz. Seçiminizi yaptıktan sonra filtreden değiştirilmemesi için buradaki kilit işaretine tıklayabilirsiniz. Kilidi tıklayarak açtığınızda filtre tekrar eski haline dönecektir. Yapılan seçimler raporunuzdaki tüm sayfalara uygulanır. Filtre bölmesinden bir seçim yaptıktan sonra üç nokta işaretine tıklayarak seçim menüsüne geçebilirsiniz. Burada Seçimleri Temizle diyerek mevcut filtre seçimlerinizi silebilir, Tümünü Seç diyerek filtre üzerindeki bütün seçenekleri seçebilir, Alternatifi Seç diyerek seçimin alternatifini işaretleyebilir, Hariç Tutulanı Seç diyerek seçilenin dışındaki seçeneklere göre filtreleme yapabilirsiniz. Dashboard ekranından Seçimler'e tıklayarak filtreden seçilen alanın, hangi veri alanlarında olup olmadığını analiz edebilirsiniz. Gri – Yeşil – Beyaz teknolojisi ile ilişkili kayıtlar beyaz, hala seçilebilecek kayıtlar açık gri, ilişkisiz kayıtlar da koyu gri olarak görünür. Seçim yaptıktan sonra sol taraftaki öncelikle Seçimleri araştır butonuna ardından İçgörü oluştur butonuna tıklayın. Analiz edilmesi üzerine bir hesaplama seçin. Böylece seçiminizin, belirlenen hesaplamaya olan katkısı otomatik olarak grafik üzerinde gösterilir. Hariç tutulan değerlerden de içgörü oluşturabilirsiniz.

Basit Hesaplamalar

Bu bölümde toplam, kümüle toplam, iç içe if cümleciği, sıralı id ve dinamik başlık anlatılacaktır.

1. Toplam ve kümüle toplamının nasıl hesaplandığını görmek için aşağıdaki tablo örneğini inceleyelim. Toplam ciro için kümüle toplamı: RangeSum(Above(total sum(Tutar),0,RowNo())) Burada tutar bilgisi için sıfırıncı satırdan başlayarak sırayla bütün değerlerin eklenmesini sağlıyoruz. Above fonsiyonu ile bir üstteki sayıyı alırken RangeSum fonksiyonu belirtilen aralıktaki değerlerin toplanmasını sağlıyor. Kümüle toplamı 4000000'den küçük değerleri yeşil; büyük olan değerleri turuncu olarak renklendirmek için RGB kodlarını kullandığımız bir if durumu yazabiliriz. if(RangeSum(Above(total sum(Tutar),0,RowNo()))<4000000, RGB (139, 193, 0), RGB(236, 171, 83)) Değerleri renklendirmek için bu formülün Metin rengi ifadesi bölümüne yazılması gerekir.
2. Toplam cironun arka planını üç gruba bölerek iç içe if ile renklendirelim. Arka planı renklendireceğimiz için formülü Arka plan rengi ifadesi bölümüne yazmak gerekir. if(sum(Tutar)<20000, 'RED', if( sum(Tutar)<=500000, 'ORANGE', if(sum(Tutar)>=500000, 'GREEN'))) Böylece toplam ciroyu, 20000 altındakiler kırmızı, 20000 ile 500000 arasındakiler turuncu ve 500000'e eşit ve üzerindekiler yeşil olacak şekilde gruplandırdık.
3. Bir tabloda sıralı id sütunu yaratmak için rowno(total) ifadesini kullanabilirsiniz.
4. Bir alan adını, GetFieldSelections(seçilen_alan_adı) fonksiyonu ile dinamik başlık haline getirebilirsiniz. Sütunda yer alan ülke adının etiket bilgisinde =GetFieldSelections(Ülke) ifadesi kullanılmıştır. Böylece filtreden seçilen ülkelere göre pivottaki ülke başlıkları değişir.

Hikaye (Story)

Hikaye oluşturmak için yukarıdaki menüden Hikaye (Story)'yi seçebilirsiniz veya uygulamanın ana sayfasındaki Hikaye bölümüne tıklayarak Yeni hikaye oluştur diyebilirsiniz. Yeni hikaye oluştur diyerek hikayenize bir resim, isim ve açıklama verebilirsiniz. Hikayenize hazır bir grafik veya dashboard kullanarak hazırlayabilirsiniz. Hazır bir grafik eklemek için; Dasboard'taki grafiğin üzerine mouse ile gelince çıkan fotoğraf işaretine tıklayın. Anlık görüntüye bir açıklama ekleyerek kaydedin. Hikayede kullanmak istediğiniz grafiklerin bu şekilde anlık görüntülerini alın ve yukarıdaki menüden Hikaye bölümüne geçin. En sol tarafta bulunan kütüphane bölümünde ilk sırada yer alan Anlık görüntü kütüphanesini kullanarak görüntülerini aldığınız grafikleri hikayeleştirebilirsiniz. Kalem işaretine tıklayarak anlık ekran görüntülerini silebilirsiniz. Hikayeleştirmek için tek yapmanız gereken objeleri sürükleyip bırakmaktır. Başlık vermek için kütüphane bölümünde ikinci sırada yer alan A işaretine tıklayın. Başlığınızı seçtikten sonra formatlayabilir ve isterseniz bir link tanımlayabilirsiniz. Hikaye üzerinde şekil kullanmak için kütüphane bölümünde üçüncü sırada yer alan şekil kütüphanesine tıklayın ve kullanmak istediğiniz şekli seçin. Dilerseniz şeklin üzerine tıklayarak rengini değiştirebilirsiniz. Hikaye üzerinde efekt kullanmak için kütüphane bölümünde dördüncü sırada yer alan efekt kütüphanesine tıklayın ve kullanacağınız efekti istediğiniz grafiğin üzerine sürüpleyip bırakın. Not: Her grafik efekt kullanmaya uygun değildir. Örnek; KPI, gösterge. Aşağıdaki örnekte yüksek değer efekti Türkiye'ye ait olan çizgi grafik üzerinde gösterilirken en düşük değer efekti Almanya'ya ait çizgi grafik üzerinde gösterilmiştir. Herhangi bir değer efekti kullanıldığında grafiğin üzerinde gösterilecek değer kullanıcı tarafından belirlenir. Herhangi bir grafin üzerine tıklayarak anlık ekran görüntüsünü değiştirebilir ve kaynağa gidebilirsiniz. Burada bulunan kalem işaretine tıklayarak grafiği düzenleyebilirsiniz. Örneğin, değer etiketlerinin yanındaki onay kutusunu açarak tüm zamanlara ait değerlerin grafiğin üzerinde görünmesini sağlayabilirsiniz. Değişiklerinizi kaydetmek için Bitti butonuna tıklayın. Hikaye üzerinde resim kullanmak için kütüphane bölümünde beşinci sırada yer alan medya nesnelerini seçin ve istediğiniz resmi seçerek Ekle butonuna tıklayın. Not: Üst üste gelen nesnelerin üzerine tıklayarak önde görünmesini istediğiniz nesneyi ayarlayabilirsiniz. Yeni bir sayfa açmak için sağ tarafta bulunan en alttaki artı işaretine tıklayabilirsiniz. Eğer bir dashboard sayfası eklerseniz yeni sayfa otomatik açılır ve dashboard sayfanın içerisine sığdırılır. Hikaye üzerinde resim kullanmak için kütüphane bölümünde beşinci sırada yer alan form kitaplığına tıklayın ve kullanmak istediğiniz dashboard'u seçin. Hikayeyi oynatmak için sağ taraftaki butonuna tıklayın. Hikayenin altındaki işaretine tıklayarak hikayede kaç sayfa olduğunu ve hikayeyi nasıl dışa aktaracağınızı görebilirsiniz. Hikayeyi powepoint'e aktarmak istediğinizde slayt boyutu, genişlik, yükseklik ve çözünürlük gibi özellikleri seçebilirsiniz. Hikayeyi pdf olarak aktarmak istediğinizde kağıt boyutu, çözünürlük, yönlendirme ve en boy oranı gibi özellikleri seçebilirsiniz. Ayrıca gezinti butonuna tıklayarakta hikayenizi dışa aktarabilir, çoğaltabilir ve silebilirsiniz.

Sentetik Tablo (Syn Table)

İki veya daha fazla tablonun, iki veya daha fazla ortak alana sahip olması ile sentetik tablo ve sentetik (yapay) anahtar oluşur. Örneğin, SQL Server entegrasyonundan çekilen sipariş tablosu ve excel dosyasından çekilen Stok tablosu arasında oluşan sentetik tabloyu inceleyelim. Buradaki iki tabloda da sipariş kodu ve kategori adı bulunduğunu görebilirsiniz. İki ortak alan olması sebebiyle Verileri yükle butonuna tıkladığımızda sentetik tablo ve sentetik anahtar oluşur. Veriler yüklendiğinde çıkan bilgi kutusunda, sentetik tablonun hangi alanlar üzerinden oluştuğunu ve sonucunda bir yapay anahtar oluşturulduğunu görebilirsiniz. Tablolar arasındaki ilişkiyi görebilmek için gezinti butonuna tıklayarak Veri modeli görüntüleyicisini açın. Sentetik tabloların oluşması raporun daha yavaş veya daha hızlı çalışmasını sağlamaz fakat veri modelinin daha karmaşık bir yapıda görünmesine neden olur. Not: Veri modelinde oluşan sentetik tablonun görünmesi için veri modeli görüntüleyicisinin Dahili tablo görünümü modunda olması gerekir. Sentetik tabloyu kaldırmak için sipariş ve stok tablosundaki sipariş kodu ve kategori adını birleştirmemiz gerekir. Böylece iki tablo tek bir alan üzerinden bağlanacak ve sentetik tablo ortadan kalkacaktır. LOAD "Sipariş Kodu"&'-'&"Kategori Adı" as Key1,; Tekrar *Verileri yükle butonuna tıklayarak bilgi kutusuna baktığımızda sentetik anahtarın oluşmadığını görebiliriz. Gezinti butonuna tıklayarak Veri modeli görüntüleyicisi üzerinden tabloları ön izleyerek inceleyebilirsiniz.

Inline Tablo

Inline tablolar, herhangi bir veri kaynağına ihtiyaç duymadan verilerin el ile girilerek oluşturulduğu bir tablo türüdür. Örneğin; id, kategori ve hedef sütunları bulunan bir tablo oluşturalım. Inline tabloları, kendisinden beslenen bir hedef tablo oluşturacak şekilde de kullanabilirsiniz. Böylece inline tabloya gerek olmayacağı için inline tabloyu silebilir ve oluşturduğunuz hedef tablo ile çalışmaya devam edebilirsiniz. Tablolar alt alta yazıldığında otomatik olarak birleşmenin engellenmesi için iki tablo arasına NoConcatenate yazılması gerekir. Aşağıdaki örnekte, inline tablodan id, kategori ve hedef bilgisi kullanılarak hedefin iki katına kota denilmiştir. Buradaki load, select ve resident, from gibi düşünülebilir. Analiz kısmına geçildiğinde hedef tablo aşağıdaki şekilde görünecektir.