Bütçe ve bütçeleme üzerine çok çeşitli tanımlar yapılmakla birlikte devlet bütçesi, 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye kanununda "Devlet daire ve kurumlarının yıllık gelir ve gider tahminlerini gösteren ve bunların uygulanmasına ve yürütülmesine izin veren kanun" şeklinde, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol kanununda "belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belge" olarak tanımlanmıştır.
Bu tanımlardan yola çıkıldığında bütçe kanununda, devletin yapmakla yükümlü olduğu hizmetler için gerekli giderler, bu giderleri yapmak için ihtiyaç duyulan kaynağın hangi gelirler ile karşılanacağı, bunların uygulanması ve yürütülmesine ilişkin hükümlerin yer alması gerektiği anlaşılmaktadır.
Gelir ve giderlerin bütçelerde çok çeşitli şekillerde gösterilmesi mümkün bulunmaktadır. Örneğin sadece yapılacak giderler alt alta sıralanabilir, hangi kurumlar eliyle bu hizmetlerin yürütüldüğü ayrı olarak gösterilebilir, devletin yaptığı giderlerin ekonomik anlamda ne ifade ettiğine göre bir ayrım yapılabilir, devletin hangi amaçlarla ne kadar gider yaptığı belirlenebilir. İşte tüm bunların bütçe sınıflandırmasıyla ortaya konulabilmesi mümkün olmaktadır.
Giderlerin ve gelirlerin belirli bir sistematik içinde sınıflandırılması ve aynı türdeki giderlerin ve gelirlerin kolaylıkla toplanabilmesi ve gelir, gider, açık istatistiklerine ulaşılabilmesi için de bütçe kodlamaları geliştirilmiştir.
Yeni bütçe kodlamasının getirdiği önemli yenilikler, detaylı bir kurumsal kodlamayla program sorumlularının tespitine imkan vermesi, mevcut bütçede var olmayan fonksiyonel sınıflandırmanın sağlanması, aynı kodlamanın konsolide bütçeli kuruluşlar dışındaki kuruluşlarda da uygulanabilir olması, uluslararası karşılaştırmalara imkan vermesi ve ölçmeye ve analize elverişli olması olarak sıralanabilir. Bu özellikleri ve özellikle de analize elverişli istatistiki veriler üretmeye imkan vermesi nedenleriyle yeni bütçe kodlaması Analitik Bütçe Sınıflandırması olarak adlandırılmıştır.
Analitik bütçe sınıflandırmasının; 01.01.2005 tarihinden itibaren mahalli idareler, sosyal güvenlik kurumları, düzenleyici ve denetleyici kurumlar ile özel bütçeli kurum ve kuruluşlarda, 01.01.2006 tarihinden itibaren döner sermayeli kuruluşlar ile diğer kurum ve kuruluşlarda (kamu iktisadi teşebbüsleri hariç) tamamen uygulamaya geçirilmesiyle, genel devlet tanımına giren tüm kurum ve kuruluşların mali planlarının ve mali raporlarının uluslararası standartlara uygunluğu sağlanarak konsolide edilebilir hale getirilmesi, performans esaslı bütçelemeye temel teşkil edebilmesi ve mali yapıda saydamlığın ve hesap verilebilirliğin sağlanması hedeflenmektedir.
Hesap Planına Eklenen Bütçe ve Ödenek Hesapları
Logo uygulamalarında, Bütçe özelliğinin kullanılması ve Mevzuat Türkiye olduğunda yeni eklenen hesap kartları tabloların güncellenmesiyle ve yeni firma tanımlanırken otomatik olarak oluşur. Başka bir mevzuat için bu alanlar oluşturulmaz.
Yeni eklenen hesap kartları şunlardır; 800 Bütçe Gelirleri Hesabı, 805 Gelir Yansıtma Hesabı, 810 Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabı, 830 Bütçe Giderleri Hesabı, 833 Bütçeden Mahsup Edilecek Ödemeler Hesabı, 834 Geçen Yıl Bütçe Mahsupları Hesabı, 835 Gider Yansıtma Hesabı, 895 Bütçe Uygulama Sonuçları Hesabı.
Bütçe ana hesap grubu, kamu idarelerinin bütçe gelir ve bütçe giderlerinin bütçelerinde yer alan ekonomik sınıflandırmaya uygun olarak izlenmesi ve bütçe uygulama sonuçlarının üretilmesi için kullanılır.
Bütçe hesapları ana hesap grubu, bütçe gelir hesapları, bütçe gelirlerinden ret ve iade hesapları, bütçe gider hesapları ve bütçe uygulama sonuçları hesap grupları şeklinde bölümlenir.
Nazım hesaplar olarak belirlenen ödenek ana hesap grubu, varlık, kaynak, gelir ve gider hesaplarında izlenmeyen ve muhasebenin sadece bilgi verme görevi yüklediği işlemler ile kamu idarelerinin muhasebe disiplini altında toplanması istenen işlemleri ve gelecekte doğması muhtemel hak ve yükümlülükleri kapsar. İleride yükümlülük doğurabilecek işlemler ile kamu idarelerinin her türlü garantileri ve taahhütleri bu grupta açılacak hesaplara kaydedilir ve raporlanır.
Nazım hesaplar ana hesap grubu; niteliklerine göre kullanılması zorunlu olan ödenek hesapları, nakit dışı teminat ve kişilere ait menkul kıymet hesapları, taahhüt hesapları ve verilen garanti hesapları hesap grupları yanında kamu idarelerinin kendi yönetim ve bilgi ihtiyaçlarına uygun olarak açılacak hesap grupları şeklinde bölümlenir. Kamu idareleri yönetim ve bilgi ihtiyaçlarına göre kendi nazım hesaplarını oluşturabilir. Bu hesaplar şunlardır; 900 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı, 901 Bütçe Ödenekleri Hesabı, 902 Bütçe Ödenek Hareketleri Hesabı, 903 Kullanılacak Ödenekler Hesabı, 904 Ödenekler Hesabı, 905 Ödenekli Giderler Hesabı, 906 Mahsup Dönemine Aktarılan Kullanılacak Ödenekler Hesabı, 907 Mahsup Dönemine Aktarılan Ödenekler Hesabı, 910 Teminat Mektupları Hesabı, 911 Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı, 912 Kişilere Ait Menkul Kıymetler Hesabı, 913 Kişilere Ait Menkul Kıymet Emanetleri Hesabı, 920 Gider Taahhütleri Hesabı, 921 Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı, 930 Verilen Garantiler Hesabı ve 931 Verilen Garantiler Karşılığı Hesabı.
Analitik Bütçe Tanımları
Bütçe tanımları ile gelecek faaliyet dönemi için gelir ve gider tahminleri yapılır, dönem içinde yapılan bu tahminlerin uygunluğu izlenir.
Bütçe tanımları işyeri esas alınarak yapılır, farklı için tanımlanan bütçeler birleştirilir ve genel bütçe oluşturulur.