Stoklarda Basit Ortalama Yöntemine Göre Enflasyon Düzeltme Değerlerinin Maliyetlere Yansıtılması

Basit ortalama yöntemine göre enflasyon düzeltme işlemi sonrası hesaplanan düzeltilmiş değerlerin stok maliyetlerine yansıtılabilmesi sağlanmaktadır.

Stok maliyetlerine yansıtma işlemi aşağıdaki maliyet yöntemlerinde yapılmaktadır.

• Dönemsel Ortalama
• Eldekilerin Ortalaması
• Girişlerin Ortalaması
• FIFO
• LIFO

Enflasyon düzeltme işlemi sonrası düzeltilmiş değerlerin stoklara yansıtılması işlemi geçici vergi dönemleri tarihlerine denk gelen dönem kapama kayıtları üzerinden yapılmaktadır.

Örneğin;

• Mart ayı düzeltmesi: 1 Nisan tarihli dönem kapama kayıtları
• Haziran ayı düzeltmesi: 1 Temmuz tarihli dönem kapama kayıtları
• Eylül ayı düzeltmesi: 1 Ekim tarihli dönem kapama kayıtları
• Aralık ayı düzeltmesi: 1 Ocak tarihli dönem kapama kayıtları (Mali dönem bağımsız firmalar için)

 Bu dönemler dışında yapılan dönem kapatma işlemlerinde enflasyon düzeltme işlemleri maliyete yansıtılmayacaktır.

Düzeltme işleminin stok maliyetlerine yansıtılması için Malzeme Yönetimi Parametrelerinde yer alan Basit Ortalama Yöntemine Göre Enflasyon Düzeltme İşleminde Maliyet Etkilensin parametresi eklenmiştir. Parametre Evet olduğunda stok maliyetlerine yansıtma işlemi yapılmaktadır.

Basit ortalama yöntemine göre stok maliyetlerinin düzeltilmiş tutarını bulmak için dönem ortalama düzeltme katsayısı hesaplanmaktadır.

Dönem ortalama düzeltme katsayısı mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi dönemi sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse oranıdır.

Not: Formülde bulunan “Bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki Yİ-ÜFE” değerinde standart geçici vergi dönemlerindeki endeks yerine farklı bir tarihteki endeksin dikkate alınması gerektiği durumda Muhasebe parametrelerinde yer alan “Bir Önceki Geçici Vergi Dönemi Tarihinde Kullanıcı Seçim Yapabilsin” parametresi

Evet olarak ayarlandıktan sonra  “Bir Önceki Geçici Vergi Dönemi Tarihi” filtresinde dikkate alınacak tarih seçilmelidir. Örneğin 2024 Haziran ayı için düzeltme yapıldığında bir önceki geçici vergi dönemi olarak 2024 Mart yerine 2023 Aralık endeksi dikkate alınmak istendiğinde belirtilen parametreler kullanılmalıdır.

31.03.2024 tarihi için düzeltme işleminin yapılacağı farz edilirse;

31.03.2024 Yİ-ÜFE : 3.252,79

Bu durumda bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki Yİ-ÜFE değeri için Aralık 2023 Yİ-ÜFE değeri kullanılmaktadır.

31.12.2023 Yİ-ÜFE : 2.915,02

Düzeltme Katsayısı= (3252,79)/((3252,79+2915,02)/2)

= 1,054763

Örnek;

Stok Maliyet Türü : Dönemsel Ortalama

Enflasyon düzeltme işlemi öncesi 01.04.2024 tarihi itibariyle Dönemsel Ortalama maliyet yöntemine göre;

Envanter Miktarı=11

Envanter Tutarı= 12004,3478

Mart ayına ait geçici vergi dönemi için enflasyon düzeltme işlemi sonrası düzeltme tutarının yeni döneme yansıtılabilmesi için öncelikle Malzeme Yönetimi Parametrelerinde yer alan Basit Ortalama Yöntemine Göre Enflasyon Düzeltme İşleminde Maliyet Etkilensin parametresinin Evet olarak ayarlanması gerekmektedir.

Parametre ayarlandıktan sonra dönem kapatma işlemi ile 01.04.2024 tarihli dönem kapatma işlemi yapılmalıdır.

Dönemsel ortalama maliyet yönteminde dönem kapatma işlemi sonrasında maliyet ve enflasyon sonrası düzeltilmiş maliyetin hesaplanması için maliyetlendirme servisi çalıştırılmalıdır.

Maliyetlendirme servisi filtrelerinde;

Tarih Filtresinde bitiş tarihi olarak dönem kapatma tarihi olan 01.04.2024 tarihi belirtilmelidir.

Maliyet ve Fiyat Endeks Ataması Filtresinde Hepsi ya da Sadece Maliyet seçimi yapılmalıdır.

Endeks Düzeltme Tarihi Filtresinde ise geçici vergi dönemi tarihi seçilmelidir. (Örneğin Mart vergi dönemi için 31.03.2024)

Maliyetlendirme servisi belirtilen filtreler ile çalıştırıldığı durumda dönem kapatma kayıtlarının tutulduğu PRDCOST tablosunda 01.04.2024 tarihli dönem kapatma satırı oluşturulacaktır.

PRDCOST tablosunda 01.04.2024 tarihli dönem kapatma satırının;

TOTVAL alanına Enflasyon Düzeltme Sonrası oluşan yeni toplam maliyet tutarı,

TOTCURR alanına Enflasyon Düzeltme Sonrası oluşan raporlama dövizi cinsinden yeni toplam maliyet tutarı,

ORGTOTVAL alanına ise Enflasyon Düzeltme öncesi toplam maliyet tutarı

ORGTOTCURR alanına Enflasyon Düzeltme öncesi oluşan raporlama dövizi cinsinden toplam maliyet tutarı yansıtılmaktadır.

Yukarıda belirtilen örneğe göre;

Düzeltme İşlemi Öncesi Envanter Tutarı= 12004,3478

Düzeltme İşlemi Sonrası Envanter Tutarı hesaplanırken;

=Düzeltme İşlemi Öncesi Envanter Tutarı*Düzeltme Katsayısı formülü kullanılmaktadır.

Düzeltme İşlemi Sonrası Envanter Tutarı =12004,3478 1,054763*

=12661,74 olarak hesaplanmaktadır.

Bu durumda PRDCOST tablosu;

TOTVAL alanına 12661,74

ORGTOTVAL alanına düzeltme öncesi tutar olan 12004,3478 değeri yazılmaktadır.

İşlem sonrası 31.03.2024 tarihli envanter raporu alındığında Ortalama Değer ve Envanter Tutarı alanlarında düzeltme işlemi sonrası oluşan yeni maliyet tutarı görüntülenir ve 01.04.2024 tarihi itibari ile maliyet hesaplamalarında düzeltilmiş maliyet tutarı kullanılacaktır.

Düzeltme Öncesi maliyet tutarının envanter raporunda görüntülenmesi için tasarıma alan listesinden Enf. Düzeltme Öncesi Envanter Tutarı (A.M.G.) ve Enf. Düzeltme Öncesi Envanter Tutarı(RD) - A.M.G. alanları tasarıma eklenmelidir.

 Dönemsel ortalama maliyet yönteminin kullanılması durumunda düzeltilmiş tutarların maliyete yansıtılması, dönem kapatma işlemi sonrasında yukarıdaki örnekte belirtilen filtrelere göre maliyetlendirme servisi çalıştırılması sırasında yapılmaktadır.

Eldekilerin Ortalaması, Girişlerin Ortalaması, FIFO ve LIFO maliyet yöntemlerinde ise düzeltmiş tutarların maliyete yansıtılması işlemi dönem kapatma esnasında yapılmaktadır. Bu maliyet yöntemlerinde düzeltme katsayısının hesaplanması esnasında kullanılan Endeks Düzeltme Tarihi olarak Malzeme Yönetim

Parametrelerinde yer alan Enflasyon Düzeltme Tarihi filtresinde belirtilen tarihte Yİ-ÜFE değeri dikkate alınmaktadır.

Mali dönem bağımlı firmalarda devir fişlerinde birim fiyat alanında düzeltme yapmak için;

Örneğin 2024 Aralık ayına ait düzeltme işlemi için 01.01.2025 tarihine dönem kapatma işlemi yapılamayacağından 2025 yılına ait yeni firma/dönemde 01.01.2025 tarihli devir fişi içerisinde F9 menüde bulunan "Toplu Birim Fiyat Güncelle (ENFLASYON)" seçeneği kullanılarak Aralık ayına ait düzeltilmiş değerler birim fiyata

yansıtılabilir.

"Toplu Birim Fiyat Güncelle (ENFLASYON)" seçeneğinin F9 menüde görünmesi için Malzeme yönetim parametreleri altında yer alan "Basit Ortalama Yöntemine Göre Enflasyon Düzeltme İşleminde Maliyet Etkilensin" parametresinin Evet olması gerekmektedir.

Devir fişi içerisinde düzeltme işleminde düzeltme katsayısı hesaplanırken Enflasyon Düzeltme tarihi, Malzeme Yönetim Parametrelerinde yer alan Enflasyon Düzeltme Tarihi parametresinden alınmaktadır.

Örnek;

Enflasyon Düzeltme Tarihi parametresi: 31.12.2024

Bir önceki geçici vergi dönemi 30.09.2024

Aralık 2024 Yİ-ÜFE= 3900

Eylül 2024 Yİ-ÜFE = 3659,84

Düzeltme Katsayısı = (3900)/((3900+3659,84)/2)

= 1,0317

01.01.2025 tarihli devir fişi içerisinde aşağıdaki birim fiyatlar yer almaktadır.

Bu durumda devir fişi içerisinde F9 menüden "Toplu Birim Fiyat Güncelle (ENFLASYON)" yapıldığında basit ortalama yöntemine göre hesaplanan Düzeltme Katsayısı * Birim Fiyat formülü ile yeni birim fiyat hesaplanmaktadır.