Maliyet Muhasebesi modülü, Stok, Üretim, Fatura, Muhasebe ve Entegrasyon modülleri ile entegre, Personel, Demirbaş programları ile bağlantılı çalışmaktadır.
Maliyet muhasebesi modülünden kayıt ve işlem yapılabilmesi stok, üretim, fatura, ve muhasebe modüllerindeki kayıtların eksiksiz girilmiş olmasını gerektirir. Bunlar;
- Stok modülünde; parametre girişinden maliyet sistemi parametresinin işaretlenmesi, hammadde, mamul ve yarı mamul stok sabit kayıtlarının ayrı ayrı tanımlanması,
- Muhasebe modülünde; Muhasebe hesap planının eksiksiz girilmesi,
- Üretimler reçeteler ile yapılıyor ise Üretim Modülünde; ürün reçetelerinin yaratılmış olmasıdır.
Bu kitapta, üretimi iki aşamadan oluşan bir A firmasını ele alacağız:
A firmasında, 1. aşamada iki ayrı yarımamul üretilmekte, 2. aşamada ise bu yarımamuller kullanılarak bir mamul üretilmektedir. Bu bilgiler ışığında, A firmasının maliyet muhasebesi kurulumunu sırasıyla göreceğiz.
Stok Modülü Tanımlamaları
Parametre Kayıtları
Maliyet muhasebesi kayıtlarının oluşturulabilmesi ve entegre işlemlerinin yapılabilmesi için ilk işlem, Stok Modülündeki/Parametre girişi bölümünden maliyet sistemini sorgulayan parametrenin işaretlenmesi ve maliyet tipinin seçilmesidir.
Maliyet sisteminin işaretlenmesi sayesinde, Stok Modülü/İşlemler/Maliyet Oluşturma bölümünün çalışması ile oluşan değerler, stok kayıtları ek sahalardaki birim maliyet sahasına program tarafından atanacaktır. (İlk madde ve Ambalaj malzemeleri için.)
Stok Sabit Kayıtlarının Tanımlanması
Maliyet muhasebesi için ön çalışmaların ilk etabı stok kayıtlarının tanımlanmasıdır. Maliyet muhasebesini oluşturmak için tüm hammaddeleri, yarı mamul ve mamulleri stok sabit kayıtlarından tanımlamanız gereklidir.
A firmasının stokları aşağıda görüldüğü şekilde kodlanmıştır. A firmasında YM1 ve YM2 üretilmekte, bu iki yarımamul MM1’in üretiminde kullanılmaktadır.
Hammaddeler
H1 Hammadde 1
H2 Hammadde 2
H3 Hammadde 3
Mamul Grubu 1
MM1 Mamul 1
Yarımamul Grubu
YM1 Yarımamul 1
YM2 Yarımamul 2
Ambalaj Malzemeleri
AMB1 Ambalaj Malzemesi
Stok kayıtlarınızın oluşturulmasında maliyet muhasebesine yönelik önemli noktalar şunlardır;
Stok kartı kayıtlarında aynı maliyet grubuna ait olan stok kayıtlarının ölçü birimlerinin aynı standartda oluşturulmasına dikkat etmeliyiz.
Tüm stok kayıtlarınızın, ek bilgi giriş ekranında tanımlanan, türü ve mamul grup kodlarının girilmiş olmasına dikkat etmeliyiz.
Stok kartlarındaki tanımlamalardan önce Maliyet Muhasebesi modülündeki Mamul Grup Kodu tanımlamalarının yapılmış olması gerekmektedir. Mamul grup kodu, ileride anlatılacak olan Maliyet Muhasebesi modülünden tanımlanan maliyet grup kodunun girileceği sahadır. Bu sahada, maliyet grup kodlarının rehberine ulaşılabilir. Maliyet grup kodlarının tanımlanması ile ilgili ayrıntılı açıklamaları maliyet muhasebesi tanımlamaları bölümde bulabilirsiniz.
Türü, maliyet hesaplamaları için belirteç olan sahadır. Maliyet muhasebesi modülünden oluşan mahsupta kullanılan hesaplar, bu sahadaki türe göre değişmektedir. Bu sahada mamul, yarı mamul ve yan ürün olarak tanımlanan stok kodları için mamul grup kodu mutlaka girilmelidir. Örneğimize göre MM1 kodlu stok için Mamul tipi seçilmiştir. Ayrıca yine yukarıda kodlama örneklemesini verdiğimiz stok kodlarından H1,H2,H3 için bu saha İlkmadde, YM1 ve YM2 için Yarımamul olarak belirtilmelidir. Üretimde ambalaj için kullanılan AMB1 için Ambalaj Malzemesi olarak işaretlenmelidir
Muhasebe Hesap Planının Tanımlanması
Maliyet ana grupları (ana ürün merkezleri), aynı zamanda Esas Üretim Gider Yeri merkezleridir. Tanımlamaların düzgün yapılabilmesi için, Muhasebe Modülündeki hesap kodlarının üretim gider yerleri bazında açılmış olması gerekmektedir. Kullanıcı firmalar, bu konuda kendileri karar verebilirler. Eğer muhasebede hesap planı detaylanmadan, referans kodu sistemi ile çalışılıyorsa ana ürün merkezi tanımlamalarında da referans kodlarını kullanarak maliyet hesaplamalarını oluşturulabilir. (Referans kodları ile ilgili ayrıntılı bilgiyi Muhasebe Kitabında bulabilirsiniz)
Maliyet hesapları, muhasebe hesap planında ürün bazında detaylandırılmadan oluşturulabilir. Fakat ana hesap bazında sarf, maliyet ve satılan malın maliyeti mahsuplarının işlemleri çok zor, sektörel bazda da bazen imkansızdır. Bu durumda, maliyet hesaplamalarının çekirdeği olan hammadde, yarı mamul ve mamul hesaplarının detaylandırılması, kontrol işlemlerini kolaylaştıracaktır.
Ürün bazında detaylı maliyet hesaplamalarında, 26/12/1992 tarih ve 21447 sayılı Tek Düzen Hesap Planı ile ilgili tebliğ bunların çeşitlendirilmesini yani ana ürün merkezlerine, yan ürün merkezlerine (yardımcı üretim merkezlerine) ve masrafın nevine göre gruplandırılmasını gerekli görmektedir.
Ana ve yardımcı ürün merkezleri, işletmelerin isteklerine göre detaylanmasına karşın, masraf nevi detaylamaları, ilk madde malzeme giderleri, işçilik ücret ve giderleri, memur ücret ve giderleri, dışardan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi-resim ve harçlar, amortismanlar ve tükenme payları, finasman giderleri olarak ayrı ayrı tanımlanmalıdır. Masraf nevine ait hesapların ana başlıklarını Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği şu şekilde açıklamıştır;