Enflasyon Muhasebesi

İşlem Adımları

1.Fiyat Endeksinin Belirlenmesi:

Admin panelde "Diğer Tanımlar/Kuruluş Bilgileri/Fiyat Endeks Türleri" ekranında kullanılacak endeks türü için endeks tablosu oluşturulmalıdır. Sağ tuş menüde yer alan "Öndeğerleri Oluştur" işlemi ile kolaylıkla belirlenebilir.

2.Parasal ve Parasal Olmayan Kalemlerin Belirlenmesi

Hesap planında kartların "Hesap Tipi" alanı üzerinden belirlenir. Öndeğer olarak atanmış haldedir. Değişiklik yapılmak isteniyor ise "Genel Muhasebe/İşlemler/Hesap Tipi Güncelleme" batch işlemi ile toplu olarak yapılabilir.

3.Parasal Olmayan Kalemlerin Düzeltilmesi

Parasal olmayan kalemlerin hesap hareketleri, hareketlere atanan endeks değerleri kullanılarak düzeltilir.
"Genel Muhasebe/İşlemler" altında yer alan kullanılacak batchler;

Giriş/Çıkış Hareketleri İlişkilendirme:

Parasal olmayan hesapların ters çalıştığı hareketlerin girişlerini tespit etmek için kullanılır.

Fiyat Endeksi Atama:

Parasal olmayan hesapların;

Giriş hareketlerine,

Çıkış hareketlerine,

Varsa tanımlı karşı hesaplarına endeks ataması yapılır.

Enflasyon Farklarını Muhasebeleştir:

Parasal olmayan hareketlere atanan endeksler kullanılarak yapılan düzeltme işlemi sonucunda oluşacak düzeltme farklarının muhasebe kayıtlarını oluşturan işlemdir.

4.Mali Tabloların Düzeltilmesi

• "Genel Muhasebe/Defter ve Dökümler/Enflasyon Düzeltme Defteri" üzerinden düzeltme işlemleri sonucunda hesapların bakiyelerinde gerçekleşen değişiklikler takip edilebilir.
• "Genel Muhasebe/Tanımlar/Mali Tablolar/Bilanço Tablosu/Rapor/Ekle" seçeneği üzerinden erişilen filtrelerde "Düzeltilmiş Değerler Basılsın: Evet" seçimi ile bilançonun düzletilmiş değerler ile alınması sağlanabilir.

Öndeğer ve Parametreler

"Sistem Ayarları/Öndeğer ve Parametreler/Genel Muhasebe" altında yer alır.
Enflasyon Düzeltme Hesabı: Enflasyon farkları için oluşturulan muhasebe fişinde düzeltme tutarlarının yansıtıldığı hesaptır.
Enflasyon Muh. İşleminde Kullanılacak Endeks: Endeks atama işleminde kullanılacak endeks türünün seçildiği parametredir.
Atanacak Fiyat Endeksi: Endeks atama işleminde hangi endeksin kullanılacağını belirler.

• Ay Sonu Endeksi: Hareket tarihindeki endeks kullanılır.
• Aylık Ortalama Endeks: Hareket tarihi endeksi ile bir önceki ayın endeksinin ortalaması alınır.

Giriş/Çıkış Hareketlerini İlişkilendir: 

Parasal olmayan değerler için;

• İşletmeye girdiği tarihlerdeki endeks kullanılarak düzeltme katsayısı hesaplanır.
• Parasal olmayan değere ait çıkış hareketleri için çıkış işleminin gerçekleştiği tarihteki endeksin kullanılması doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Ocak ayında işletmeye girmiş bir değerin Aralık ayındaki çıkışı için Aralık ayındaki endeks kullanılır ise düzeltme sonuçları hatalı olacaktır. Bunun için FIFO yöntemi benimsenmiştir.

"Giriş/Çıkış Hareketlerini İlişkilendir" işlemi ile parasal olmayan hesapların, çıkış hareketlerinin FİFO yöntemine göre giriş hareketleri ile ilişkilendirilmesi sağlanır.
"Genel Muhasebe/İşlemler/Giriş-Çıkış Hareketlerini İlişkilendir" batch işlemi üzerinden gerçekleştirilir.

1. "Muhasebe Onaylı" durumundaki muhasebe fişleri işleme dahil edilir.
2. Açılış türündeki fişleri "GLTRANSCOEFS" tablosunun "COEF0 (Mali dönem kullanılıyor ise)" ve "COEF13(Ara Mali dönem kullanılıyor ise)" alanlarında tutulur.
3. Açılış hareketinde "Endeks" değeri var ise tabloya "Hareket Tutarı/Endeks" sonucu yansıtılır. Açılış hareketi endeksi "0" ise endeks değeri "1" olarak davranır ve hareketin tutarı giriş tablosuna yansıtılır. 
4. "Kapanış" ve "Enflasyon Muhasebesi" türündeki fişlerin hareketleri işleme dahil edilmez.
5. Karşı hesap bağlantısı olan hesaplar işleme dahil edilmez. Ancak hareket tutarı giriş hareketinden düşer.
6. Hareket satırlarında;
   • Giriş işlemlerinde "Enflasyon Dışı: √" olan
   • Çıkış işlemlerinde "Enflasyon Dışı: √" veya "Hesaplama Dışı: √" olan hareketler işleme dahil edilmez. 
7. "Hesaplama Dışı" olan kayıtlar için tabloya değer yansımaz ancak hareket tutarı giriş hareketinden düşer.
8. Bir çıkış hareketinin tümü eşleştirilemezse, kayıt oluşturulmaz. Örneğin; 1.000TL çıkış hareketi var. 800TL 'lik giriş hareketi bulundu 200TL hala açık bu çıkış hareketi için tabloya hiç kayıt atılmayacaktır.

"Hesap Tipi: Parasal Olmayan (Borç)" olanlar için;

• Giriş hareketleri hesaba "Borç" yazan hareketler, 
• Çıkış hareketleri ise hesaba "Alacak" yazan hareketlerdir.

"Hesap Tipi: Parasal Olmayan (Alacak)" olanlar için;

• Giriş hareketleri hesaba "Alacak" yazan hareketler, 
• Çıkış hareketleri ise hesaba "Borç" yazan hareketlerdir.

Örnek 1:

"Hesap Tipi: Parasal Olmayan (Borç)" olan 153 hesabı için muhasebe hareketleri aşağıdaki gibi olsun.

Image Removed

Örnek 2: 

Yukarıdaki tabloda açılış fişi de olsaydı;

Image Removed

Örnek 3: 

...

Fiyat Endeksi Atama: 

"Genel Muhasebe/İşlemler/Fiyat Endeksi Atama" seçeneği üzerinden erişilir.

1. "Hesap Tipi: Parasal Olmayan (Borç/Alacak)" olan hesapların hareketlerine endeks atanır. Ana hesap ve karşı hesap tek satırda girilmiş ise;
   • Ana hesapların endeks değeri muhasebe fişindeki "Endeks" kolonuna,
   • Karşı hesapların endeksi muhasebe fişindeki "Karşı Hesap Endeks" alanına atanır.
2. "Muhasebe Onaylı" durumundaki fişler işleme dahil edilir.
3. "Enflasyon Dışı" ve "Hesaplama Dışı" işaretli olan hareketlere endeks ataması yapılmaz. Daha önce atanmış bir endeks varsa değeri korunur.
4. "Kapanış, Enflasyon muhasebesi" türündeki muhasebe fişleri işleme dahil edilmez.
5. "Açılış" türündeki fişlerde endeks değeri varsa işlem sırasında bu değer korunur.

"Fiyat Endeksi Atama" batch işlemi tetiklendiğinde;

• "Hesap Kodu" filtresinde seçili hesapların,
• "İşlem Grubu" yöntemine göre
• "Tarih Aralığı" filtresinde belirtilen tarihlerdeki hareketlerine "Endeks" ataması yapılır.

1. Endeks atama "Sistem Ayarları/Öndeğer ve Parametreler/Genel Muhasebe/Parametreler/Genel/Enflasyon Muhasebesi İşlemlerinde Kullanılacak Endeks" parametresinde seçili endeks türü dikkate alınarak yapılır.
2. Atanacak endeks hesaplaması "İşlem Grupları" filtresinde yapılan seçime göre belirlenir.

A. Muhasebe İşlemleri (Girişler)

"Muhasebe İşlemler (Girişler)" işlem grubuna göre endeks atanırken "Parasal Olmayan (Borç/Alacak)" tipindeki hesapların giriş hareketleri için;

1. "Sistem Ayarları/Öndeğer ve Parametreler/Genel Muhasebe/Parametreler/Genel/Atanacak Fiyat Endeksi" parametresi değerine bakılır. Parametre değeri;
   • Ay Sonu Endeksi : Hareket tarihindeki ayın endeksi alınır.
   • Aylık Ortalama Endeks : Hareket tarihindeki ay ve hareket tarihinden bir önceki ayın fiyat endeksinin ortalaması alınır.
2. Karşı hesap bağlantısı olmayan hesaplar işleme dahil edilir.
3. Hesabın tipi ile aynı olan hareketlerine endeks atanır. Örneğin, "Parasal Olmayan (Borç)" tipindeki hesapların "Borç" yönlü hareketlerine endeks atanacaktır.

Örneğin; Atanacak Fiyat Endeksi: Aylık Ortalama Endeks seçili iken yapılacak hesaplama aşağıdaki gibidir.

Aşağıdaki hareketler için "Girişler" yönteminde endeks ataması yapılsın.
Image Removed

B. Muhasebe İşlemleri (Çıkışlar)

1. "Muhasebe İşlemler (Çıkışlar)" işlem grubuna göre endeks atanırken, "Parasal Olmayan (Borç/Alacak)" tipindeki hesapların çıkış hareketlerinin ilişkili olduğu giriş hareketlerine ait endekslerin ağırlıklı ortalaması alınır.
2. Çıkışların endeks hesaplamasından önce;
   • "Giriş/Çıkış Hareketlerini İlişkilendir" batch işlemi çalıştırılarak çıkışların, giriş hareketleri bulunmalıdır.
   • Girişlerin endeksi "Muhasebe İşlemleri (Girişler)" yöntemiyle hesaplanmış olmalıdır.
3. Karşı hesap bağlantısı olmayan hesaplar işleme dahil edilir.

Örneğin; Endeks değerleri aşağıdaki gibi olsun.

12.05.2023 tarihli 2.500,00TL tutarındaki çıkış hareketinin ilişkili olduğu giriş hareketleri aşağıdaki gibi olduğunda hesaplanacak endeks değeri;
Image Removed

C. Muhasebe İşlemleri (Karşı Hesaplar)

Parasal olmayan hesaplarda "Muhasebe İşlemleri (Karşı Hesap)" endeks ataması işlemi başlatıldığında;

1. Karşı hesap bağlantısı olan hesaplar işleme dahil edilir.
2. Hesabın tipi ile aynı olan hareketlerine endeks atanır. "Parasal Olmayan (Borç)" tipindeki hesapların "Borç" yönlü hareketlerine endeks atanacaktır.
3. Endeks değeri, aynı fişteki karşı hesap hareketlerinin ağırlıklı ortalaması ile hesaplanır.
4. "Giriş/Çıkış Hareketlerini İlişkilendir" çalıştırılmış gibi hesabın tipi ile farklı olan hareketlere endeks atanır. 
5. Giriş hareketleri ile karşı hesapların hareketleri FİFO'ya göre eşleştirilir. 

Örneğin; "Parasal Olmayan (Borç)" tipindeki 621 hesabının karşı hesapları "Parasal Olmayan (Alacak)" tipindeki 153.01 ve 153.02 hesapları olsun.
Endeks değerleri aşağıdaki gibi olsun.

Image Removed

...

******:

...

1. Karşı hesabı olan hesabın da karşı hesabı olması durumunda (621 in karşı hesabı 153, 153 ün karşı hesabı 549) fiyat endeksi atama işlemine hiyerarşik sıralamada devam edilir. En tepeden en aşağıya doğru her bir hesabın giriş/çıkış hareketlerine endeks atanır.
2. Karşı hesap ilişkilerinde döngüsel bir yapı olması durumunda (621 in karşı hesabı 153, 153 ün karşı hesabı da 621) endeks atanmaz.

Enflasyon Farklarını Muhasebeleştir: 

"Genel Muhasebe/İşlemler/Enflasyon Farklarını Muhasebeleştir" seçeneği üzerinden erişilir.

1. "Hesaplama Tarihi" öndeğerinde seçilen tarihteki endeks hesaplamada kullanılır ve işlem sonucunda oluşacak muhasebe fişlerinin tarihine "Hesaplama Tarihi" atanır.
2. "Öndeğerler/Muhasebe Fiş Türü" browserında sadece "Enflasyon Muhasebesi" türündeki kayıtlar listelenir. ("Sistem Ayarları/Türler/Genel Muhasebe" altından tanımlanmış olmalıdır.)
3. "Hesaplama Tarihi, Muhasebe Fiş Türü" öndeğerleri zorunludur. Seçim yapılmamış ise işlem başlatılmaz.
4. "Enflasyon Farklarını Muhasebeleştir" işlemi "Hesaplama Tarihi" endeksi için "Sistem Ayarları/Öndeğer ve Parametreler/Genel Muhasebe/Parametreler/Genel/Enflasyon Muhasebesi İşlemlerinde Kullanılacak Endeks" parametresinde seçili endeks türü dikkate alınır.
5. İşleme dahil edilecek hareketler;
   • "Genel Muhasebe/Tanımlar/Hesap Planı Kartı/Bağlantılar-Kontroller/Enflasyon Fark Hesabı" dolu olan hesapların hareketleri,
   • İşlemin "Hesap Kodu" filtresinde verilen hesapların; "Endeks" değeri dolu, "Enflasyon Dışı" değeri işaretsiz olan hareketleri, (Hesaplama Dışı alanı bu işlem için kontrol edilen bir bilgi değildir.)
   • İşleme "Kapanış, Enflasyon Muhasebesi" türündeki fişler hariç, "Onaylı" durumunda olan "Açılış, Mahsup, Tahsilat, Ödeme, Kur Farkı vd." tüm fiş türleri işleme dahil edilir.
   • "Enflasyon Muhasebesi" türündeki fişlerin hareketi, sonraki fark fişi hesaplamalarında farkın farkını almak için kullanılır.
   • "Hesaplama Tarihi"nin ait olduğu mali döneme ait hareketler dikkate alınmalıdır. Örneğin; Hesaplama Tarihi: 30 Eylül 2023 olsun. İşletmenin mali dönemi "1Ocak-31Aralık.2023" ise 01.01.2023 tarihinden önceki kayıtlar, işletme ara mali dönem kullanıyor ise "1Mayıs-30Nisan.2023" 01.05.2023 tarihinden önceki kayıtlar işleme dahil edilmeyecektir.
6. İşlem sonucunda hesabın, mali dönem başlangıcından hesaplama tarihine kadar olan tüm hareketlerinin, hesaplanan enflasyon farkları toplamı için organizasyonel birim bazında tek bir satır oluşturulur.
7. İşlem tarihinden öncesine oluşturulmuş fark fişi (hesabın enflasyon muhasebesi fişi) varsa (Taslak veya Onaylı olması fark etmeksizin) son fark fişi hesaplamasında önceki farklar çıkarılmalıdır.
   • 153 hesabın Ocak ayındaki 1.000TL (B) hareketi için, Mart ayında hesaplanan enflasyon fişi 20TL (B) olsun.
   • Ocak ayındaki hareketin Haziran ayında hesaplatılan fark tutarı 60TL (B) olsun. Haziran fark fişinde 60-20=40TL (B) görünür. 

Fişlerin Durumları için Yapılan Kontroller :

1. "Onaylı" durumdaki "Kapanış" fişi dışındaki muhasebe fişlerinin hareketleri işleme dahil edilir.
2. İşlem sonucunda oluşan fişler "Onaylı" durumunda kaydedilir.
3. "Enflasyon Muhasebesi" fişi bağlantısı olan hareketlerin muhasebe fişinde "Değiştir, Sil, Durum Değiştir" işlemlerine izin verilir. Farkı hesaplanan hareket üzerinde bir değişiklik yapılır ise fark fişi de silinerek yeniden oluşturulmalıdır.
4. İşlem her tetiklendiğinde mali dönem başlangıcı itibariyle hareketlerin tümü yeniden kontrol edilir. Bu yüzden var olan enflasyon fişi tarihi öncesine kayıt girilebilir.
5. İşlemde seçilen "Hesaplama Tarihi" için daha önce işlem başlatılmış ve fişleri oluşturulmuş olsa bile (Oluşan fişlerin taslak veya onaylı olması fark etmeksizin) yeni fişte "Hesaplama Tarihi"ne kadar olan tüm hareketler için yeniden enflasyon farkı hesaplatılır.

"Enflasyon Farklarını Muhasebeleştir" işlemi tetiklendiğinde;

1. "Düzeltme Katsayısı" hesaplanır. Düzeltme Katsayısı = Hesaplama Tarihi Endeksi / Hareket Endeksi
2. "Düzeltilmiş Tutar" hesaplanır. Düzeltilmiş Tutar = Hareket Tutarı * Düzeltme Katsayısı
3. "Enflasyon Farkı" hesaplanır. Enflasyon Farkı = (Düzeltilmiş Tutar - Hareket Tutarı) - (Varsa önceki enflasyon fark fişi)
4. Oluşan farkın, enflasyon fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedileceği muhasebe fişi oluşur.
5. Oluşan muhasebe fişinin;
   • Fiş Tarihi = Hesaplama Tarihi, Özel Kod = Fiş Özel Kod Öndeğeri
   • Ana hesaplara hesabın fark hesabı bağlantısı
   • Karşı hesaba "Enflasyon Düzeltme Hesabı Öndeğeri" atanır. (Sistem Ayarlarında öndeğer seçilen hesap)

Öndeğerler: Enflasyon Düzeltme Hesabı: 698 Enflasyon Farkları Düzeltme Hesabı
Parametreler: Atanacak Fiyat Endeksi: Aylık Ortalama Endeks, Atanacak Endeks: Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi

Örnek 1:

31 Mart 2023 için işlem başlatılsın. İşlem tarihi öncesindeki hareketler ve bu hareketlere atanan endeksler aşağıdaki gibidir. Bu kayıtlara göre hesaplanacak fark tutarı ve oluşacak muhasebe fişi gösterildiği şekildedir.
Image Removed

Örnek 2:

30 Haziran 2023 için işlem başlatılsın. İşlem tarihi öncesinde Örnek 1 sonucu oluşan enflasyon fişi ve aşağıdaki hareketler aşağıdaki gibidir. Bu kayıtlara göre hesaplanacak fark tutarı ve oluşacak muhasebe fişi gösterildiği şekildedir.
Image Removed

Bilanço Tablosu: 

Enflasyon muhasebesi uygulanıyor ise mali tablolar da enflasyon düzeltmesine tabidir. Bu sebeple bilanço tablosu da enflasyon muhasebesine uygun olarak hazırlanmalıdır.
Satın alma gücü ile ulusal para değerindeki değişmeler arasındaki ilişki göz önünde bulundurulduğunda, mali tablolarda yer alan kıymetler iki gruba ayrılır:

1. Parasal Kıymetler: Ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetler.
2. Parasal Olmayan Kıymetler: Ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen kıymetler.

Bu durum bilanço açısından aşağıdaki gibi şematize edilebilir.

Parasal kıymetler (parasal varlıklar ve parasal kaynaklar) enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz. Zira bilançoda görünen parasal kıymete ait değer, bilanço tarihi itibarıyla o kıymetin satın alma gücünü de göstermektedir.
Ancak bilançoda görünen parasal olmayan kıymetlere ait değerler, bilanço tarihi itibarıyla bu kıymetlerin satın alma gücünü gösteren değerler olmadığından, bilançonun enflasyonun etkilerinden arındırılmasını teminen parasal olmayan kıymetler (parasal olmayan varlıklar ve parasal olmayan kaynaklar) enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.
j-Platform'da bilanço Tablosu "Düzeltilmiş Değerler Basılsın: Evet" seçimi ile alındığında bilonça kalemlerinin düzeltilmiş değerleri hesaplanarak tabloda gösterilir. Düzeltme işlemi için gerekli endeksler mali dönem filtrelerindeki "Bitiş Tarihi" dönemine ait endeks kullanılarak hesaplanır. Bitiş tarihleri=Düzeltme Tarihi 
"Düzeltilmiş Değerler Basılsın: Evet" seçimi ile bilanço tablosu alındığında;

• Parasal Olan Hesaplar: Parasal varlıklar ve parasal kaynaklar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağından düzeltme katsayıları "1" olarak işleme dahil edilir.
• Parasal Olmayan Hesaplar: İlgili hareketler düzeltme katsayısı ile çarpılarak hesabın düzeltilmiş bakiyesi bulunur.
  • Düzeltme Katsayısı = Düzeltme Tarihi Endeksi / Hareket Endeksi (Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Fiyat Endeksi/Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Fiyat Endeksi)
  • Düzeltilmiş Tutar = Hareket Tutarı * Düzeltme Katsayısı

...

Örnek 1:

...

...