Cari hesabın riski, ödenmemiş borcu olarak tanımlanabilir. Risk kontrolü bir firmanın satış ve alım departmanlarında yoğun olarak yapılan bir işlemdir. Günümüz koşullarında firmalar cari hesaplarla ilişkilerini düzenlerken sadece cari hesap bakiyelerine bakarak karar vermemektedir. Bakiyenin yanında henüz faturalanmamış, ilerde faturalanabilecek irsaliyelerin toplamlarına da bakmakta, buna göre planlama yapmaktadır.
Risk kontrolünün nasıl yapılacağı ve kontrol şekli ile çek/senetler için risk çarpanları Risk Bilgileri penceresinde belirlenir. Risk bilgileri penceresinde aynı zamanda cari hesabın risk limiti, ödeme işlemleri sonunda kapanan risk tutarı ile bu cari hesaba ait karşılıksız çıkan çek ve protesto olan senet toplamları da izlenir.
Risk bilgileri penceresinden kaydedilerek izlenen alanlar ve içerdiği bilgiler aşağıdaki şekildedir:
| Tanım | Açıklama | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Risk Çarpanları | Risk çarpanları, çek/senet işlemlerinde risk alanının ne zaman ve hangi tutarlarda güncelleşeceğini gösterir. Risk çarpanları 0 ve +1 arasında bir sayı olarak verilir. Programda çek/senet risk çarpanı öndeğeri 1 olarak gelir. Risk toplamının neye göre hesaplanacağı ve risk kontrolünün ne şekilde yapılacağı ise pencerede yer alan diğer alanlarda belirtilir. Çek Risk Çarpanı 0 ve 1 Arası Değerleri ÖrnekleriÇek Risk Çarpanı "0" sıfır verildiğinde, Firma alınan sipariş olarak 250ytl den 10 adet sipariş almış olsun. Sipariş aldığı carinin, tanımlanan risk durumları ise aşağıdaki şekildedir: Çek Risk Çarpanı: 0 Risk Takibi: Yerel Para Birimi Risk Limiti: 25.000 TL Risk Kontrolü: Bakiye+İrsaliye+Sipariş şeklindedir. Alınan bu sipariş için 2.500 TL tutarında çek girişi yapıldığında Risk Toplamı bölümünde Bakiye kısmı 2.500 TL fatura tutarını yansıtırken, Toplam Risk kısmı da 2.500 TL fatura tutarı kadar risk bilgisi verecektir. Risk Kontrolü parametresinde Bakiye seçimi de dahil olduğundan dolayı, Risk toplamı sadece bakiyeyi oluşturan işlemlerden oluşmuştur. Bakiye, bu durumda cari hesabı borçlandıran ya da alacaklandıran işlem tutarlarını yansıtacaktır. Bakiye kısmında 2.500 TL'lik bu tutar görülecektir. Çek Risk Çarpanının '0' olması durumu, carinin her durumda riskini hesaplamak ve cari için çek girişi yapılsa dahi risk durumunun kapanmadığını gösterir. 2.500 TL tutarındaki çek, ancak bankada tahsil edildikten sonra, Risk Toplamı Bakiye kısmı ve Toplam Risk kısımları kapanmış olacaktır. Bankada tahsil edilene kadar carinin risk durum bilgisi vardır. Çek risk çarpanı 0 olduğunda, cariden alınan 2.500 TL'lik çek ancak bankada tahsil edildikten sonra toplam riskten düşecektir. Çek Risk Çarpanı "1" verildiğinde, firma alınan sipariş olarak 250ytl den 10 adet sipariş almış olsun. Sipariş aldığı carinin, tanımlanan risk durumları ise aşağıdaki şekildedir: Çek Risk Çarpanı: 1 Risk Takibi: Yerel Para Birimi Risk Limiti: 25.000 TL Risk Kontrolü: Bakiye+İrsaliye+Sipariş şeklindedir. Alınan bu sipariş için 2.500 TL'lik çek girişi yapıldığında Risk Toplamı bölümünde Bakiye kısmı dahil, Toplam Risk bölümünde risk bilgisi vermeyecektir. Çek Risk Çarpanının "1" olması durumunda bu cari için 2.500 TL'lik çek girişi olsa dahi program toplam risk kısmında bu fatura tutarını yansıtmayacaktır. Yani, 1 çarpanı, cariden borcuna karşılık alınan 2,500 TL tutarlık çekin daha tahsil edilmeden bile bir risk durumunun olmadığını gösterir. Carinin borcuna karşılık verdiği 2.500 TL çek tutarı bankadan tahsil edildikten sonrada yine aynı risk bilgilerini gösterecektir. Carinin, çek risk çarpanı değerinin '1' verilmesinden dolayı, risk durumunda bir değişiklik olmayacaktır. Çek Risk Çarpanı "0,5" verildiğinde aynı cari borcuna karşılık 2.500 TL çek tutarı vermiş ve bu çek girişi yapıldığında, henüz tahsil edilmeden de, "0" çarpanı gibi çalışıp, Toplam Risk kısmı ve Risk Toplamı Bakiye bölümünde 1.250 TL'lik tutarları göstermiştir. Carinin toplam borcu olan 2.500 TL tutarını, 0,5 çarpanından dolayı, Bakiye kısmında 1.250 TL ve Toplam Risk kısmında da 1.250 TL olarak dağıtmıştır. Çek Risk Çarpanının "0,5" olması durumu, carinin borcuna karşılık alınan çek tutarının tahsil edilene kadar, riskli tutarın yarısı kadar yansıtmasıdır. Diğer yarısı da carinin bakiyesi olarak görülecektir. Çek tutarı*Çek Risk Çarpanı=Bakiye=Toplam Risk olarak çalışmıştır. Müşteri çeki, ancak bankada tahsil edildikten sonra bu carinin Toplam Riski ve Risk Toplamları kapanacaktır. Çek Çarpanları 0-1 Aralığında Toplam Risk Durumları aşağıdaki şekildedir:
| |||||||||||||||
Kapanan Risk | Cari hesabın kapanan risk toplamıdır. Her cari hesap için kullanıcı tarafından girilen ve riski azaltan tutardır. Bu alanın amacı kullanıcının cari hesap riskine doğrudan müdahale edebilmesini sağlamaktır. Risk toplamının neye göre hesaplanacağı ve risk kontrolünün ne şekilde yapılacağı ise pencerede yer alan diğer alanlarda belirtilir. | |||||||||||||||
Risk Limiti | Risk limiti alanında, cari hesap açığının yükselebileceği en yüksek tutar belirtilir. Risk kontrolü ve risk limiti aşımı alanlarında yapılan belirlemelere göre burada verilen limit dikkate alınır ve işlemlerde risk uyarısı kontrolü yapılır. | |||||||||||||||
Risk Kontrolü | Risk kontrolünün neye göre yapılacağı bu alanda belirlenir. Risk kontrolü; Bakiye, Bakiye+irsaliye, Bakiye+İrsaliye+Sipariş, Bakiye+İrsaliye+Sipariş (öneri dahil) olmak üzere 4 farklı şekilde yapılır. Bakiye seçiminde risk kontrolü cari hesabın anlık bakiyesine göre yapılır. Cari hesabın bakiyesini etkileyen işlemler şunlardır; Faturalar (Proforma faturalar hariç), Cari hesap fişleri, Çek/Senet giriş ve çıkış bordroları (Devir çek/senet fişleri hariç), banka havale fişleri, kasadan kesilen cari hesap tahsilat ve ödeme fişleri ile kasadan kesilen faturalar, Bakiye + irsaliye seçiminde, cari hesabın anlık bakiyesi yanında faturalanmamış irsaliye toplamları da dikkate alınır. Malzeme fişi cari hesabı borçlandırıyorsa malzeme fişleri risk toplamını artırır. Malzeme fişi cari hesabı alacaklı duruma geçiriyorsa malzeme fişleri risk toplamını azaltır. Malzeme fişi ve faturalandıysa, irsaliye riski alanına etkisi ortadan kalkar. Aynı tutar bakiye riski alanını etkiler. Risk kontrolünün hangi işlemler için ne şekilde yapılacağı Risk Limiti Aşıldığında bölümünde belirlenir. İşlem sırasında kartta belirlenen risk limiti tutarına göre kontrol yapılır. Yapılan işlemle birlikte limit aşılıyorsa risk aşımı uyarısı alınır. Bakiye + irsaliye + sipariş seçiminde, cari hesabın anlık bakiyesi, faturalanmamış irsaliye toplamları ve onaylanmış sevk edilebilir durumdaki sipariş miktarları dikkate alınır. Bakiye + irsaliye + sipariş (öneri dahil) seçiminde, cari hesabın anlık bakiyesi, faturalanmamış irsaliye toplamları ve cari hesaba ait tüm sipariş miktarları dikkate alınır. | |||||||||||||||
Risk Limiti Kontrolü | Risk Limiti Aşıldığında başlığını taşıyan bölümde, kaydedilen sipariş fişleri, irsaliyeler ve diğer cari hesap işlemlerinde cari hesabın risk limitini aşması durumunda kontrolün ne şekilde yapılacağı kaydedilir. Risk toplamının ne şekilde hesaplanacağı, risk kontrolü yapılacak işlemler ve kontrol şekli öndeğerleri Diğer İşlemler program bölümünde Cari hesap çalışma bilgileri seçeneği ile kaydedilir. Cari hesap çalışma bilgileri seçeneğinde belirlenen kontrol ve yapılış şekli öndeğer olarak karta aktarılır. Ancak tanımlanan cari hesap için risk limiti kontrolünün yapılacağı işlemler ve kontrol şekli farklı olabilir. Bu durumda risk kontrolü ve yapılış şekli alanlarında ilgili seçenekler işaretlenir. Risk limiti kontrolü Sipariş, irsaliye ve diğer işlemler için ayrı ayrı yapılabilir ve kontrol şekli; işleme devam edilecek, kullanıcı uyarılacak, işlem durdurulacak olmak üzere 3 seçeneklidir. İşleme devam edilecek seçeneğinde risk limiti kontrolü yapılmaz. Kullanıcı uyarılacak seçeneğinde, işlem kaydedilirken kullanıcı uyarılır ancak işleme devam etmek istenirse işlem kaydedilir. İşlem durdurulacak seçeneğinde ise risk limitinin aşılması durumunda işleme ait fiş kaydedilmeyecektir. |