Mali tablolar, muhasebe hareketlerinin raporlanması ve rapor sonuçlarının yorumlanması işlevini yerine getiren ve bu anlamda ilgililere doğru bilgileri verecek şekilde düzenlenme zorunluluğu olan tablolardır. Mevcut muhasebe uygulamaları, genellikle işlemin gerçekleştiği tarihteki parasal değerler üzerinden yapılmaktadır. Mali tablolar ise tarihi işlem değerleriyle hazırlanmış hesaplar üzerinden düzenlenmektedir. Ancak fiyat hareketlerinin istikrarlı olmadığı dönemlerde, fiyat hareketlerini dikkate almadan tarihi verilere göre düzenlenen mali tabloların işlevlerini yerine getiremeyeceği açıktır. Fiyat hareketleri dikkate alınmadığında, faaliyet sonuçları olduğundan fazla/az gözükebilmekte, sonuçların alıcılarını yanlış bilgilendirebilmektedir. Örneğin fiyat hareketlerinin oldukça değişkenlik gösterdiği bir ekonomi ortamında 20 TL'ye alınan bir mal, belirli bir zaman sonunda 30 TL'ye satıldığında tarihi veriler bize 10 TL kar edildiğini söylemektedir. Ancak malın satıldığı tarihte, paranın satınalma gücünde meydana gelen değişiklikten dolayı, alım değeri 25 TL'ye çıkmışsa gerçek kar 10 TL değil, 5 TL olacaktır. Fiyatlar yükseldikçe paranın satınalma gücü düşer.
Enflasyon muhasebesi, fiyat hareketlerindeki değişiklikleri göz önünde bulundurarak bu değişikliklerin mali tablolara yansıtılması yani başka bir deyişle düzeltilmesini sağlar. Enflasyon muhasebesi, tüm hareketlerin, yerel para biriminin raporun alındığı tarihteki satınalma gücüne göre değerlenmesidir.
Vergi kanunları açısından fiyat endeksindeki artış (Yurt içi ÜFE), içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10'dan fazla olması halinde şartlar oluşmuş kabul edilerek mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması beklenmektedir. 31.12.2021 tarihi itibarıyla enflasyon muhasebesini gerektiren şartlar oluşmuş ancak VUK Geçici 33'üncü madde kapsamında uygulama 31.12.2023 tarihine ötelenmiştir
Mali tabloların uzun yıllar süren yüksek enflasyonist ortamdaki etkilerden arındırılmasını sağlayarak, vergileme üzerindeki olumsuz etkilerinin minimize edilmesini hedefleyen enflasyon muhasebesi uygulaması kısaca kanun çerçevesinde bulunan düzeltme katsayısı ile mevcut hesap kalemlerinin düzeltilmesidir.
Enflayon muhasebesi kısaca nasıl uygulanır tanımlanacak olursa;
- Düzeltmeye esas parasal olmayan kalemleri belirlenir,
- Düzeltmeye esas tarihler tespit edilir,
- Düzeltmeye esas tarih ile enflasyon muhasebesinin uygulanacağı tarih için tespit edilen endeksler yardımıyla düzeltme katsayısı hesaplanır,( İlk uygulama tarihi 31.12.2023)
- Düzeltilecek tutar ile düzeltme katsayısı çarpılarak düzeltilmiş tutarlar bulunur.
Bu durumda enflasyon muhasebesini tüm mükellefler mi uygulayacak? Bilanço esasına göre defter tutan kollektif , adi komandit ve adi şirketler de dahil olmak üzere; gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri enflasyon düzeltmesine tabi olacaklar. 31.12.2023 ya da enflasyon düzeltmesinin oluştuğu gelecek dönemde başlayan mükellefler için farklı bir uygulama söz konusu olmayıp, diğer tüm kurumlar vergisi mükelleflerinde olduğu gibi bu mükelleflerin de finansal tabloları enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. Yayınlanan taslak tebliğe göre kapsam dışında kalan mükellefiyetlerde söz konusu. Kayıtlarını TL dışında bir para biriminden tutmasına izin verilen mükellefler, yine kayıtlarını TL dışında bir para biriminden tutmasına izin verilen ancak TL cinsinden kayıt yapmaya dönen mükelleflerin kayıt yapmaya başladıkları hesap döneminden itibaren üç hesap dönemi geçmemiş olanlar ve Bilanço esasına göre defter tutmayan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri enflasyon düzeltmesi yapmayacaklar.
Yayınlanan taslak tebliğ çerçevesinde Enflasyon muhasebesi 31.12.2023 tarihli bilanço tablosuna uygulanır. Vergi kanunlarına göre sadece bilanço enflasyon düzeltmesine tabi tutulurken, gelir tablosu hesaplarında herhangi bir düzeltme yapılmayacaktır. 2023 yılında yapılacak düzeltme sonucu oluşan kâr/zarar gelir tablosu ile ilişkilendirilmeyecek, vergilendirilmeden geçmiş yıl kârı/zararında ayrıca takip edilecektir. 2024 yılında gerekli şartların oluşması ve enflasyon düzeltmesinin uygulanması halinde gelir tablosuna etkisi görülecektir.