Hat Bazında Maliyet Muhasebesi

 

Genel

Hat Bazında Maliyet Muhasebesi
Üretim hatları bazında maliyet muhasebesi hesaplamaları yapabilmek amacıyla hat tanımı, üretim sonu kaydı sırasında hat kodu girişi ve hatlara ilişkin mamul ana grubu bazında farklı gider hesaplarının tanımlanabilmesi desteklenmiştir. Bu sayede aynı ürünün farklı hatlardaki maliyet bilgisi raporlanabilmektedir.

Bu çalışma kapsamında müşteri siparişi ve proje kodu bazında maliyet bilgisinin de detaylı olarak raporlanabilmesi desteklenmiştir.

Hat, müşteri siparişi ve proje kodu bazında maliyet hesabı sadece rapor amaçlıdır, maliyet mahsubunda bir değişiklik yapılmamıştır. Bu çalışmalar sonucunda maliyet hesaplatma işleminde genel olarak %95'e varan performans artışı sağlanmıştır.

Hat, müşteri siparişi ve proje kodu bazında maliyet hesabı yapabilmek için maliyet muhasebesi parametrelerinden "detaylı maliyet hesabı" seçenekleri işaretlenmelidir.

 

 

Üretim hatlarının tanımı Üretim>Kayıt>Hat Tanımlama ekranı üzerinden yapılabilir.

Üretim hatları, tek bir mamul ana grubunun üretildiği ayrı hatları belirtebileceği gibi, birden fazla mamul ana grubunu da kapsayabilir. Aşağıdaki ilk örnek (Şekil-1), iki mamul ana grubu için tanımlanmış 4 adet üretim hattını göstermektedir. Bu örnekte, preshane ana grubunda maliyetleri farklılaşan iki ayrı hat mevcuttur. Aynı şekilde montaj ana grubunda da iki ayrı hat olup, ancak preshane ana grubunda üretilen ürünler, hat takibi dikkate alınmadan montaj ana grubunda tüketilmektedir. Yani preshanede HAT1 veya HAT2'de üretilen bir yarı mamul, montajda HAT3 veya HAT4 üzerinde sarf edilebilir.

İkinci örnekte ise (Şekil-2), işlem sırası olarak birbirini takip eden iki mamul ana grubunun maliyetleri farklılaşan üretim hatları görülmektedir. Bu iki ayrı hat preshanede başlayıp, üretilen yarı mamuller montajda aynı hat üzerinde devam etmektedir. 

Şekil-2'deki gibi bir üretim sisteminde yarı mamul sarflarının hat bazında takip edilmesi ve maliyet hesabının da hat bazındaki yarı mamul sarfiyatlarına göre hesaplanabilmesi için hat tanımlama ekranındaki "yarı mamul sarfları hat bazında" parametresi işaretlenmelidir.

Örneğin HAT1 için bu parametrenin işaretli olduğunu düşünürsek, montaj mamul ana grubunun HAT1 hattındaki yarı mamul sarfiyatı hesaplanırken, daha önceki ana grubun (preshane), HAT1 üzerinde üretilen yarı mamul bilgisi aranacak ve yarı mamulün hat bazındaki maliyet bilgisi kullanılarak yarı mamul sarf tutarı hesaplanacaktır. "Yarı mamul sarfları hat bazında" parametresi işaretli değilse, yarı mamul sarfiyatı hesaplanırken, yarı mamulün daha önceki ana gruptan (preshane) gelen ortalama maliyet bilgisi kullanılarak hesaplama yapılacaktır.

Maliyet Muhasebesi>Kayıt>Mamul Ana Grup Kayıtları ekranındaki "Hat Tanımları" sekmesi kullanılarak mamul ana grubunda üretim hatları bazında ayrı gider hesapları tanımlanır.

Üretim sonu kaydında hat kodu girilmiş ise, mamul ana grubunun hat tanımında belirtilen gider hesapları üzerinden dağıtım yapılacaktır. Üretim sonu kaydında hat kodu girilmemiş ise, mamul ana grubu için belirtilen gider hesapları üzerinden dağıtım yapılacaktır.

Proje kodu bazında maliyet hesaplaması istenirse, buradaki gider hesaplarının proje bazında bakiyeleri dikkate alınacaktır.

Hat bazında maliyet hesabının yapılabilmesi için üretim sonu kayıtlarında hat kodunun girişi desteklenmiştir, bu alanın doldurulması zorunlu değildir. Herhangi bir ürün için girilmek istenen hat kodunun, ürünün mamul ana grubunda tanımlanmış olması gerekmektedir. Üretim sonu kaydı ekranlarında hat kodu alanının aktif hale gelmesi için, sistemde en azından bir mamul ana grubu için hat tanımının yapılmış olması gerekir.

Detaylı maliyet sonuçları, Maliyet Muhasebesi>Raporlar>Hat Bazında Maliyet Raporu üzerinden veya Maliyet Muhasebesi>Kayıt>Maliyet Bilgi Girişi ekranında sağ tık menüsünden alınabilir.

Mamul ana grupları için hat bazında işçilik ve enerji giderleri aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:

 

İşçilik ve enerji giderleri için dağıtım anahtarı olarak “üretim miktarları oranı” seçilmiştir. Aşağıdaki tepe mamul reçetesi kullanılarak üretim yapılmaktadır. YARIMAMUL10 ve MAMUL10 için ayrı birer mamul grubu tanımlanmıştır.

M00000000000001 siparişi HAT1 üzerinde üretilirken M00000000000002 siparişi HAT2 üzerinde üretilmiştir. Bu yüzden M00000000000001 siparişi için ortalama maliyetler daha düşük çıkmıştır.

 

Örnek Uygulama-2

Mamul ana grup tanımları ve işlem sırası aşağıdaki gibi tanımlanmış bir üretim sisteminde maliyet hesabı yapılacaktır. Tanımlanan hat kodları için “yarı mamul sarfları hat bazında” parametresi işaretlenmemiştir, bu durumda Montaj ana grubundaki yarı mamul sarfiyatı hat bazında yapılmayacaktır ve ortalama maliyet tutarından sarf edilecektir.

 

 

 

İşçilik ve enerji giderleri için dağıtım anahtarı olarak “üretim miktarları oranı” seçilmiştir. Aşağıdaki tepe mamul reçetesi kullanılarak üretim yapılmaktadır. Her bir ürün kodu için ayrı bir mamul grubu tanımlanmıştır.

 

Maliyet muhasebesi parametrelerinde detaylı maliyet hesabı bölümünde “hat bazında maliyet” seçeneği işaretlenmiştir.

Maliyet Muhasebesi>Kayıt>Maliyet Hesaplatma işlemi ilgili ay için çalıştırıldığında aşağıdaki sonuçlar elde edilecektir.

Mamul grup kodu bazında elde edilen maliyet sonuçları aşağıdaki gibidir:

 

Enjeksiyon ana grubu altındaki iki hat için tanımlanan gider hesaplarının toplam bakiyesi işçilik için 3000 TL, enerji için ise 5000 TL etmektedir. Bu yüzden enjeksiyon ana grubunda üretilen YARIMAMUL10 grubu için işçilik tutarı 3000 TL iken, enerji tutarı 5000 TL olarak hesaplanmıştır. Aynı mantıkla BOYAMA ana grubunda üretilen MAMUL10 grubu için de gider tutarları hesaplanmıştır.

Hat bazında hesaplanan maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:

 

 

YARIMAMUL10 grubunun ortalama maliyeti 47 TL iken, HAT1 bazında 45 TL, HAT2 bazında 48.33 TL olarak hesaplanmaktadır. Bu durumun sebebi ENJEKSIYON ana grubunda HAT2 için tanımlanan giderlerin HAT1 için tanımlanan giderlerden fazla olmasıdır. Görüldüğü üzere HAT1 üzerinde 1000 TL işçilik kullanılırken, HAT2 üzerinde 2000 TL işçilik kullanılmaktadır.

MAMUL10 grubunun ortalama maliyeti 79 TL iken, HAT3 bazında 77 TL, HAT4 bazında 80.33 TL olarak hesaplanmaktadır. Yine HAT4 için tanımlanan giderler HAT3 için tanımlanan giderlerden fazladır. Ancak HAT3 ve HAT4 için hesaplanan yarı mamul sarf tutarlarının birim maliyeti eşittir. Çünkü yarı mamul sarfları hat bazında takip edilmemektedir ve bu yüzden YARIMAMUL10 sarfiyatı ortalama maliyet (47 TL) üzerinden hesaplanmıştır.